TS. Tô Văn Trường: Cần có khung pháp lý kiểm soát và định hướng phát triển AI

Lợi ích tiềm năng của AI

Sự phát triển vượt bậc của AI không thể không gắn với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Cuộc cách mạng này, xây dựng trên nền tảng số hóa và các công nghệ tiên tiến như Internet, cảm biến, trí tuệ nhân tạo và học máy, đã mở ra một thời đại mà thông tin và công nghệ đóng vai trò trung tâm. Không giống các cuộc cách mạng trước đó, cách mạng 4.0 không chỉ cải tiến máy móc mà còn định hình lại cách con người tương tác với công nghệ.

Theo TS. Tô Văn Trường, AI hiện nay đã và đang vượt qua con người trong một số lĩnh vực cụ thể, chẳng hạn như khả năng xử lý thông tin nhanh chóng và phân tích dữ liệu lớn. Tuy nhiên, bối cảnh này cũng đặt ra câu hỏi về vai trò và giới hạn của AI khi ngày càng tiến gần hơn đến việc thay thế con người trong cả suy nghĩ và hành động.

AI đang định hình nền tảng cho một tương lai mới, với những cơ hội và thách thức song hành.

Khi sử dụng hợp lý, AI có thể biến thành một trợ thủ đắc lực trong hầu hết các lĩnh vực từ giáo dục, y tế, kinh tế đến nghiên cứu khoa học. Nhờ vào AI, các nhà nghiên cứu có thể tổng hợp thông tin, tìm ra ý tưởng mới và thậm chí giải quyết những vấn đề phức tạp trong thời gian ngắn.

“Một số bằng chứng lạc quan bao gồm việc AI hỗ trợ trong lĩnh vực tự động hóa, trợ lý cá nhân hóa, và thậm chí giao tiếp tự động trong các tổ chức và doanh nghiệp. Tương lai của một “xã hội AI” nơi con người và máy móc cộng tác hiệu quả không còn xa. Sự kết nối và phối hợp giữa các hệ thống AI, đặc biệt trong các doanh nghiệp, đang tạo tiền đề cho một làn sóng sáng tạo mới”, TS. Trường nhận định.

AI, nếu được sử dụng đúng cách, cũng có thể giúp kiểm soát tin tức giả và giảm thiểu tác động tiêu cực của các thông tin phiến diện. Những người có khả năng nhận thức tốt vẫn có thể dùng AI như một công cụ đánh giá và kiểm chứng thông tin, thay vì để nó dẫn dắt hoàn toàn nhận thức.

Kiểm soát và định hướng phát triển AI

Tuy nhiên, theo TS. Tô Văn Trường, hiện nay những cảnh báo về tác động tiêu cực của AI không phải là không có cơ sở. Một trong những lo ngại chính là khả năng tạo ra thông tin giả (Fake News) hoặc ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi con người thông qua việc thay đổi nhận thức. Với khả năng ngày càng tinh vi, AI có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ để thao túng tư duy, gây mâu thuẫn hoặc thậm chí kích động xung đột.

Theo TS. Tô Văn Trường, dù tiềm năng là rất lớn, việc kiểm soát và định hướng phát triển AI là điều không thể thiếu.

Ở châu Âu đã bắt đầu đưa ra các quy định yêu cầu ghi chú nội dung do AI tạo ra để ngăn chặn việc lạm dụng công nghệ này. Nhưng liệu điều này có đủ để ngăn chặn một tương lai nơi AI tự tác động và điều khiển hành vi của con người? Một số chuyên gia cảnh báo về viễn cảnh AI kiểm soát chính quyền hoặc dẫn dắt các cuộc chiến tranh trong 50 năm tới nếu không có các chính sách quản lý phù hợp.

Các tập đoàn công nghệ lớn không thể tránh khỏi xu hướng phát triển AI. Nếu không tiếp tục đầu tư mạnh mẽ, họ có nguy cơ bị tụt hậu và mất lợi thế cạnh tranh. Sự phụ thuộc vào AI do đó đang trở thành một con dao hai lưỡi.

Vì vậy, theo TS. Tô Văn Trường, dù tiềm năng là rất lớn, việc kiểm soát và định hướng phát triển AI là điều không thể thiếu. Các quốc gia cần một khung pháp lý minh bạch và rõ ràng để đảm bảo AI phục vụ mục đích tích cực, tránh bị lạm dụng trong những mục đích trái đạo đức hoặc gây hại.

Bài học từ các lĩnh vực công nghệ khác cho thấy, việc thiếu kiểm soát có thể dẫn đến tình trạng vô chính phủ hoặc lạm dụng. Ví dụ, tiền mã hóa đã trở thành một thách thức quản lý khi không thể kiểm soát ai sở hữu và sử dụng chúng như thế nào. Trong khi đó, tiền số trung ương được kiểm soát bởi ngân hàng nhà nước lại là một giải pháp khả thi để duy trì ổn định tài chính.

Luật pháp cần đặt trọng tâm vào các tiêu chuẩn đạo đức cho việc phát triển và ứng dụng AI, đi kèm với sự hợp tác toàn cầu để đối phó với các rủi ro phức tạp mà công nghệ này mang lại. Các quy định cần đảm bảo bảo vệ quyền riêng tư, hạn chế việc lạm dụng AI trong chiến tranh, và đặc biệt là đặt giới hạn cho việc sử dụng AI dưới sự kiểm soát của con người.

“AI đang định hình nền tảng cho một tương lai mới, với những cơ hội và thách thức song hành. Việt Nam tuy chưa là quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực AI, nhưng có tiềm năng lớn nếu biết cách tận dụng các lợi ích từ công nghệ này trong khi kiểm soát chặt chẽ các rủi ro”, TS. Trường cho biết.

Trong bối cảnh này, vai trò của con người không chỉ dừng lại ở việc phát triển công nghệ mà còn là dẫn dắt nó theo hướng có lợi cho xã hội. Đầu tư vào giáo dục, nâng cao nhận thức và nghiên cứu lâu dài về tác động của AI sẽ là chìa khóa để biến nó thành công cụ hỗ trợ thay vì mối đe dọa.

Chỉ khi có sự đồng thuận và hợp tác toàn cầu cùng với việc không ngừng học hỏi và cải tiến, con người mới có thể đảm bảo rằng AI không vượt khỏi tầm kiểm soát và thực sự phục vụ lợi ích bền vững của nhân loại.

Đình Khương