Phân tích: Phải chăng quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu quá tốn kém?

Làm sao để chuyển đổi năng lượng công bằng và hợp lý?

Những thách thức và giải pháp trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch

Ảnh minh họa

Điều đó tương đương 3,5 nghìn tỷ USD hàng năm và chiếm 1,3% GDP toàn cầu dự kiến trong giai đoạn này. Tính theo phần trăm GDP, con số này có vẻ không đặc biệt ấn tượng hay đáng sợ.

Có nhiều ước tính về chi phí chuyển đổi và các triển vọng khác nhau đối với GDP toàn cầu, nhưng có thể chắc chắn rằng khi nói về quá trình chuyển đổi, chúng ta đang nói về hàng nghìn tỷ USD cần phải chi tiêu mỗi năm. Và có vẻ như nhiều nhà đầu tư và hầu hết người tiêu dùng thường xuyên đều không sẵn lòng gánh vác gánh nặng này.

Trước COP28 năm nay, Reuters đưa tin rằng những người ủng hộ quá trình chuyển đổi lo lắng về lãi suất cao, khiến chi phí vốn đắt hơn, đe dọa làm giảm sự nhiệt tình trong việc chuyển đổi của các nhà tài trợ tiềm năng.

Chi phí cho từng ngành cho Kế hoạch Chuyển đổi Năng lượng

Lãi suất cao hơn đã bị các công ty năng lượng gió và năng lượng mặt trời đổ lỗi là nguyên nhân dẫn đến chi phí cao hơn và yếu tố kinh tế ngày càng có vấn đề, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng gió ngoài khơi. Nó cũng bị đổ lỗi cho việc các công ty yêu cầu chính phủ trợ cấp cao hơn và giá điện của họ cũng cao hơn.

Vấn đề về vốn sẽ được thảo luận rất nhiều tại COP28. Việc các bên tham gia có thể đi đến thỏa thuận hay không vẫn còn rất không chắc chắn. Trong khi đó, các bánh xe khác nhau của quá trình chuyển đổi dường như hoạt động giống như các bánh xe của một chiếc xe đẩy hàng bị lỗi.

Tại Mỹ, các nhà sản xuất ô tô đang thua lỗ đối với xe điện vì nhu cầu yếu hơn dự kiến. Tại châu Âu, ngành công nghiệp này lạc quan, dự đoán doanh số bán xe điện sẽ tăng vọt nhờ ra mắt nhiều mẫu xe mới giá cả phải chăng.

Mặt khác, việc giảm dần trợ cấp xe điện ở Đức từ ngày 1/1 đã dẫn đến cảnh báo về doanh số bán xe điện thấp hơn và Consumer Reports vừa đưa ra một báo cáo cho thấy xe điện kém tin cậy hơn xe động cơ đốt trong (ICE). Cả hai điều này đều có thể ảnh hưởng đến triển vọng bán hàng.

Về gió ngoài khơi, như đã đề cập, có rất nhiều rắc rối. Hình thức sản xuất điện gió đắt tiền hơn đã nhận được sự quan tâm đáng kể trong nhiều năm từ các chính phủ có định hướng chuyển đổi năng lượng, đặc biệt là vì các nhà phát triển dự án đã hứa hẹn về điện giá rẻ. Bây giờ, điều này không còn xảy ra nữa. Thay vào đó, các nhà phát triển điện gió ngoài khơi đang đặt ra hàng tỷ USD tiền dự phòng, hủy bỏ các dự án hoặc yêu cầu mức giá cao hơn.

Có vẻ như lãi suất cao hơn—cũng như tình trạng thiếu hụt dự kiến ở một số nguyên vật liệu chính—đã ảnh hưởng đến ngành công nghiệp gió và mặt trời nhiều hơn so với ảnh hưởng đến dầu khí. Ít nhất, mặc dù các giám đốc điều hành dầu khí cũng đang phàn nàn về lãi suất cao hơn ở Mỹ, họ vẫn có thể đem lại sản lượng kỷ lục ở các mỏ dầu bất chấp điều đó.

Danh sách các ví dụ còn dài. Tóm lại, quá trình chuyển đổi hóa ra lại tốn kém hơn mức mà hầu hết mọi người có thể chịu đựng được.

Đối với các nhà đầu tư, những diễn biến trên là đáng lo ngại xét từ góc độ lợi nhuận. Đối với người tiêu dùng, cho đến khi những chiếc xe điện giá rẻ đó được đưa vào sản xuất, việc chuyển từ ICE sang điện không thực sự là điều họ vui lòng làm. Và khi bạn thấy những tin tức nói rằng các nhà khai thác lưới điện của Đức sẽ có thể hạn chế cung cấp điện cho máy bơm nhiệt và bộ sạc xe điện, thì việc chuyển đổi bắt đầu trông thậm chí còn kém hấp dẫn hơn.

Nói về báo cáo trên, nguồn cung sẽ cần thiết phải giới hạn nếu lưới điện không đủ lớn. Đầu tư vào lưới điện là một yếu tố chính trong chi phí chuyển đổi. Và mọi người đã đang phản đối các đường dây truyền tải mới do bên cạnh việc tốn kém, quá trình chuyển đổi cũng sẽ kéo theo nhiều vấn đề khác.

“Bằng cách đặt một mức giá—tài chính hoặc ngầm định—cho một nguồn tài nguyên miễn phí (khí hậu), quá trình chuyển đổi sẽ làm tăng chi phí sản xuất mà không có gì đảm bảo rằng việc giảm chi phí năng lượng cuối cùng sẽ bù đắp cho chúng, trong khi các khoản đầu tư mà nó đòi hỏi không làm tăng năng lực sản xuất nhưng vẫn phải được tài trợ."

Đó là nhận định của nhà kinh tế học người Pháp Jean Pisani-Ferry, thành viên cấp cao tại tổ chức tư vấn năng lượng Bruegel, được Wall Street Journal trích dẫn. Ông cũng cho biết thêm trong một báo cáo gần đây rằng nếu việc chuyển sang sử dụng xe điện và bơm nhiệt để hỗ trợ quá trình chuyển đổi tốn nhiều chi phí hơn so với các phương án hydrocarbon và nếu chính phủ tăng thuế để trả cho trợ cấp bơm nhiệt và xe điện, thì người tiêu dùng cuối cùng sẽ bị thiệt thòi hơn. Sẽ khó có thể khơi dậy sự nhiệt tình về quá trình chuyển đổi trong bối cảnh như vậy.

Điều thậm chí còn khó khăn hơn là thuyết phục các nhà đầu tư rằng sẽ không có thay đổi nào trong chính sách khí hậu khi các chính phủ khác lên thay thế. Cho đến nay, bằng chứng, ít nhất là ở châu Âu, cho thấy điều ngược lại. Chính phủ mới của Thụy Điển đã đi ngược lại các cam kết về khí hậu của chính phủ trước đó. Ở những nơi khác, các đảng bảo thủ đang trở nên phổ biến, đặc biệt là với những luận điệu chính sách chống khí hậu.

Đỗ Khánh

Oil Price