Tổng Thanh tra Chính phủ giải trình về việc giữ lại cơ quan thanh tra trong công an, quân đội và ngân hàng

Ba lý do giữ lại cơ quan thanh tra đặc thù

Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi lần này được xây dựng theo hướng tinh gọn bộ máy, tổ chức hệ thống thanh tra theo hai cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh. Đồng thời, dự thảo cũng quy định bãi bỏ các cơ quan thanh tra cấp bộ, cấp sở và cấp huyện. Tuy nhiên, dự thảo vẫn giữ lại các cơ quan thanh tra có tính đặc thù trong một số ngành dọc.

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong

Trước băn khoăn của nhiều đại biểu Quốc hội về việc tại sao vẫn duy trì cơ quan thanh tra trong công an, quân đội và ngân hàng trong khi các cấp khác lại bị bãi bỏ, Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong đã đưa ra ba lý do chính.

Thứ nhất, theo ông Phong, Kết luận số 134 của Bộ Chính trị và Ban Bí thư không có nội dung yêu cầu chấm dứt hoạt động của các cơ quan thanh tra trong công an, quân đội và Ngân hàng Nhà nước.

Thứ hai, việc duy trì các cơ quan thanh tra này là sự kế thừa từ Luật Thanh tra năm 2022 – văn bản pháp lý hiện hành vẫn đang được thực hiện ổn định và hiệu quả.

Thứ ba, mô hình tổ chức của các ngành này mang tính đặc thù cao, vận hành theo hệ thống ngành dọc, nên cần thiết có các cơ quan thanh tra nội bộ nhằm đảm bảo tính độc lập và hiệu quả trong công tác kiểm tra, giám sát nội ngành.

Cũng liên quan đến tổ chức hệ thống thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh rằng, khi các cơ quan thanh tra tại bộ, sở, huyện không còn, hoạt động giám sát vẫn sẽ được thực hiện thông qua cơ chế kiểm tra chuyên ngành. Dự thảo luật đã quy định rõ trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong việc tổ chức kiểm tra việc chấp hành chính sách, pháp luật đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi quản lý của mình.

Đồng thời, Chính phủ sẽ được giao quyền quy định chi tiết về hoạt động kiểm tra trong các ngành, lĩnh vực nhằm đảm bảo cơ sở pháp lý đầy đủ và thống nhất cho công tác kiểm tra chuyên ngành.

Xử lý chồng chéo giữa thanh tra và kiểm toán

Về vấn đề chồng chéo trong hoạt động thanh tra, kiểm tra và kiểm toán – một nội dung được các đại biểu đặc biệt quan tâm, Tổng Thanh tra Chính phủ khẳng định dự thảo Luật Thanh tra đã có quy định cụ thể để xử lý tình trạng này.

Cụ thể, trong quá trình triển khai thanh tra, nếu phát hiện có sự trùng lặp với hoạt động của Kiểm toán Nhà nước, các cơ quan liên quan sẽ phải phối hợp để xử lý, đảm bảo mỗi tổ chức, cá nhân chỉ là đối tượng của một hoạt động kiểm tra, thanh tra hoặc kiểm toán trong cùng một nội dung.

Ngoài ra, cơ quan soạn thảo cũng sẽ tham mưu cho Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn, trong đó có quy định rõ ràng về việc xử lý chồng chéo giữa các hình thức thanh tra, kiểm tra chuyên ngành và giám sát.

Một điểm mới đáng chú ý trong dự thảo luật lần này là việc bổ sung quy định cho phép tạm dừng hoạt động thanh tra trong những trường hợp đặc biệt. Theo Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong, đây là quy định cần thiết trong bối cảnh lực lượng thanh tra hiện nay còn mỏng, trong khi phải đồng thời thực hiện cả kế hoạch thanh tra định kỳ lẫn các nhiệm vụ thanh tra đột xuất theo chỉ đạo từ cấp có thẩm quyền.

Cụ thể, tại Thanh tra Chính phủ, nhiều cuộc thanh tra đột xuất được giao bởi Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Tương tự, Thanh tra cấp tỉnh cũng thường xuyên phải thực hiện các chỉ đạo từ Ban Chỉ đạo cấp tỉnh. Khi phát sinh yêu cầu ưu tiên, cơ quan thanh tra buộc phải tạm dừng một số cuộc thanh tra đang triển khai để tập trung nguồn lực thực hiện nhiệm vụ chính trị theo chỉ đạo.

Với những sửa đổi lần này, dự thảo Luật Thanh tra hướng tới việc hoàn thiện hệ thống thanh tra theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp với thực tiễn tổ chức bộ máy nhà nước, đặc biệt là trong các ngành, lĩnh vực đặc thù.

Huy Tùng