Thu hồi carbon: Một công cụ thiết yếu hay chiêu đánh lạc hướng đầy tốn kém?

Công nghệ CCS đang phát huy vai trò tích cực trên toàn cầu

ExxonMobil và Pertamina hợp tác phát triển trung tâm thu giữ carbon ngoài khơi ở Indonesia

Hình minh họa hệ thống CCS (Nguồn: Petronas)

Khi các công ty dầu khí cố gắng tiếp tục bơm dầu miễn là nhu cầu và quy định quốc gia cho phép, họ phải nhanh chóng tìm cách giảm lượng khí thải carbon bằng phương pháp CCS.

Giải pháp CCS

Các công ty làm việc trong các ngành công nghiệp khó giảm thiểu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính đã nhiều lần bị kêu gọi tẩy xanh bởi các nhà bảo vệ môi trường. Những người này coi công nghệ CCS như một biện pháp tiện lợi cho vấn đề này, trong khi các nhà khoa học trên toàn thế giới chỉ đơn giản tin rằng CCS đang bị thổi phồng quá mức mà không có nhiều kết quả được chứng minh.

Dự án Gorgon LNG của Chevron tại Úc được tích hợp với một trong những hệ thống CCS lớn nhất thế giới (Nguồn: Reuters)

Tuy nhiên, điều này không ngăn cản các công ty tư nhân và chính quyền đầu tư mạnh vào CCS với hy vọng rằng nó sẽ giúp họ đạt được các mục tiêu khí hậu sắp đặt ra.

Các nhà khoa học cho rằng, sự thành công của công nghệ CCS trên quy mô mà nhiều công ty hứa hẹn là một chặng đường dài. Việc tích hợp công nghệ CCS vào hoạt động vẫn phức tạp và tốn kém, có nghĩa là chỉ các công ty khó giảm thiểu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính mới đầu tư vào các thiết bị này.

Điều này đã thúc đẩy các chính phủ trên toàn thế giới cung cấp kinh phí cho công nghệ CCS để hỗ trợ các nỗ lực khử cacbon. Trong những năm trước, Chính phủ Mỹ đã chi hàng tỷ USD tài trợ và tín dụng thuế cho hoạt động CCS tại các nhà máy điện. Tuy nhiên, chỉ có 14 dự án trong số này vẫn còn hoạt động, trong đó khoảng một nửa sử dụng các thiết bị CCS rẻ nhất.

Việc thông qua Đạo luật giảm phát (IRA) vào năm 2022 đang thúc đẩy nguồn tài chính lớn hơn cho CCS. Đến nay đã có hơn 150 dự án được phê duyệt, nhưng nhiều dự án trong số đó sẽ mất từ 5 đến 7 năm để phát triển.

Thách thức

Chi phí lắp đặt CCS cao và sự phức tạp của hệ thống tín dụng thuế của Mỹ đã ngăn cản các công ty sử dụng công nghệ này trong những năm trước, có nghĩa là có rất ít điều đã đạt được từ những chính sách trước đây của Mỹ nhằm hỗ trợ CCS. Và các công ty phải đối mặt với những thách thức hơn nữa về nơi lưu trữ lượng CO2 thu được mà họ phải xin giấy phép được Cơ quan Bảo vệ Môi trường phê duyệt.

Dự án CCS thất bại tại nhà máy điện than Mountaineer của American Electric Power tại Mỹ (Nguồn: Getty Images)

Chậm trễ nghiêm trọng đã xảy ra trong ngành, điều có thể sẽ tiếp tục xảy ra trừ khi Mỹ nới lỏng các rào cản đối với việc lắp đặt công nghệ CCS trong các dự án mới và hiện có.

Ông James Lucier, Giám đốc điều hành của nhóm nghiên cứu Capital Alpha Partners, cho biết “Thậm chí hàng chục tỷ USD tín dụng thuế hấp thụ carbon cũng không thể khiến các dự án phát triển nhanh hơn nữa”.

Nhiều người hiện lo ngại rằng những gì được đề xuất như một giải pháp ngắn hạn có thể trở thành giải pháp trung và dài hạn, khi thay vào đó, các công ty nên tìm cách giảm thiểu cacbon trong hoạt động bằng cách sử dụng năng lượng xanh.

Nhiều dự án CCS lớn trong những năm gần đây đã không đạt được hiệu quả như mong đợi ban đầu. Ví dụ, dự án Gorgon ở Úc, do Chevron dẫn đầu, đã không thể hoạt động với hơn 70% công suất kể từ khi nó được triển khai vào năm 2019. Các chuyên gia cho rằng công nghệ CCS đang trở thành sự xao lãng không cần thiết khỏi các giải pháp thay thế xanh, điều này có thể dẫn đến sự thay đổi lâu dài.

Công suất các cơ sở CCS quy mô lớn trên toàn thế giới tính đến năm 2022 (đơn vị triệu tấn/năm) (Nguồn: Statista)

Vụ đặt cược lớn của ExxonMobil

Bất chấp những lời chỉ trích và hoài nghi trên diện rộng, một số công ty dầu khí lớn vẫn đang tiếp tục đầu tư mạnh vào CCS. ExxonMobil kỳ vọng thị trường CCS sẽ đạt 4 nghìn tỷ USD vào năm 2050. Tập đoàn dầu mỏ này đang hợp tác với FuelCell Energy để phát triển một công nghệ “thay đổi cuộc chơi”, dự kiến sẽ thu được CO2 trực tiếp từ hoạt động đồng thời sản xuất năng lượng. Điều này dự kiến sẽ giảm cả lượng khí thải và chi phí vận hành.

Một dự án CCS của ExxonMobil (Nguồn: ExxonMobil)

Công nghệ pin nhiên liệu cacbonat (CFC) này sẽ được thử nghiệm tại cơ sở Rotterdam và nếu thành công có thể được triển khai tại các nhà máy khác của Exxon. Công nghệ CFC nhằm mục đích thu giữ lượng khí thải CO2 trực tiếp từ nguồn phát thải công nghiệp trong khi vừa sản xuất năng lượng, nhiệt và hydro có hàm lượng carbon thấp, có thể mang lại thêm doanh thu. Exxon gần đây đã công bố kế hoạch chi 20 tỷ USD cho năng lượng ít carbon hơn vào năm 2027, trong đó một nửa dành cho công nghệ CCS, đánh dấu lần tăng thứ ba trong kế hoạch đầu tư vào công nghệ này.

Tại Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP28 gần đây, câu hỏi đã được đặt ra là liệu các quốc gia có thể sử dụng nhiên liệu hóa thạch miễn là họ thu được lượng khí thải từ hoạt động dầu khí hay không. Tuy nhiên, kinh nghiệm trước đây cho thấy các hoạt động CCS không đủ sâu rộng và đáng tin cậy để cho phép chiến lược này tiếp tục phát triển. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy CCS có thể là một công cụ có giá trị để giảm lượng khí thải từ một số hoạt động khó giảm thiểu nhất định, chẳng hạn như sản xuất xi măng. Nhưng việc sử dụng nó vẫn còn hạn chế.

Sự hoài nghi

Các quốc gia và các công ty tư nhân đã chi hàng tỷ USD cho các dự án CCS nhưng liên tục không đạt được kết quả. Ông Fatih Birol, giám đốc điều hành của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), cho biết “Thu hồi và lưu trữ carbon chắc chắn có thể là một công nghệ quan trọng”. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, “lịch sử thu hồi carbon cho đến nay phần lớn là một sự thất vọng”.

Nhà máy CCS của Shell thải ra nhiều khí nhà kính hơn lượng khí nó thu vào (Nguồn: Natural Resources Canada)

Theo lộ trình gần đây của IEA, việc thu hồi carbon sẽ chỉ chiếm 8% tổng lượng khí thải cắt giảm trên thế giới từ nay đến năm 2050. Ngược lại, hầu hết việc giảm phát thải đều đến từ việc chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang các lựa chọn thay thế xanh hơn.

Mặc dù công nghệ CCS có tiềm năng và nhiều người tin rằng chúng đặc biệt hữu ích trong việc khử cacbon cho các ngành công nghiệp khó giảm phát thải cacbon trong thời gian ngắn và trung hạn, nhưng nhiều người vẫn nghi ngờ về hiệu quả của chúng cũng như khả năng các công ty và chính phủ triển khai các dự án CCS quy mô thương mại trong khoảng thời gian cần thiết để đáp ứng các cam kết về khí hậu và hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh.

Đỗ Khánh

Oil Price