Nghịch lý: Tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng sẽ chỉ khiến tiêu thụ nhiên liệu tăng lên

Giám đốc IEA: Ấn Độ sẽ sớm vượt Trung Quốc trở thành nhà tiêu thụ dầu mỏ lớn nhất thế giới

Thấy gì từ dữ liệu của hai thị trường tiêu thụ dầu lớn nhất thế giới, Mỹ và Trung Quốc?

Ảnh minh họa

Điều này diễn ra bất chấp sự phát triển mạnh mẽ của năng lượng gió và mặt trời, hàng trăm tỷ USD đầu tư vào các giải pháp thay thế hydrocarbon và cam kết còn nhiều hơn thế nữa.

Dường như có một khoảng cách giữa các mục tiêu, tham vọng đã nêu và thực tế. Có thể khó nhìn thấy hơn khi nhìn vào thị trường dầu tương lai, nhưng nó vẫn ở đó. Và khoảng cách này có thể ngày càng xa hơn.

Cũng giống như khí thải, nhu cầu dầu thô đã tăng trong năm nay. Tuy nhiên, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết nhu cầu này sắp đạt đến đỉnh điểm nhờ những nỗ lực chuyển đổi và tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng. Các nhà khai thác dầu chỉ trích IEA vì thao túng dữ liệu.

IEA dự báo nhu cầu dầu sẽ đạt đỉnh năm 2030

Trong khi thế giới đầu tư bị chia rẽ, một số người nhớ lại Nghịch lý Jevons như một bằng chứng cho thấy hy vọng đặt vào hiệu quả sử dụng năng lượng, đặc biệt là khi nó liên quan đến nhu cầu dầu mỏ, là những điều viển vông. Theo Nghịch lý Jevons, mỗi khi có một cải tiến hay đột phá về khoa học và công nghệ tăng hiệu năng thì nó lại dẫn đến một hiệu ứng trái ngược làm tăng tốc độ tiêu thụ tài nguyên, kéo theo đó là cường độ hủy hoại môi trường.

Hiểu nhầm tai hại và sai số của IEA

Trong bài báo cáo thị trường hàng quý mới nhất của mình, Công ty đầu tư và nghiên cứu nguồn tài nguyên thiên nhiên Goehring & Rozencwajg đã nhắc nhở mọi người đang theo dõi COP28 và lắng nghe tất cả các cuộc thảo luận về độ hiệu quả cũng như nhu cầu về hydrocarbon tăng trưởng ở tăng trưởng về hiệu quả năng lượng sẽ không bao giờ dẫn đến sự suy giảm sản lượng hydrocarbon.

“Thật là nhầm lẫn khi cho rằng việc sử dụng nhiên liệu tiết kiệm tương đương với việc giảm mức tiêu thụ. Điều ngược lại mới là sự thật.” Đây là những gì Nhà kinh tế và logic học người Anh William Stanley Jevons đã viết vào thế kỷ 19. Khi đó, ông đang nói về ngành than. Gần 200 năm sau, nghịch lý này vẫn tồn tại.

Tuy nhiên, không phải chỉ có niềm tin sai lầm rằng hiệu quả sử dụng năng lượng cao hơn sẽ dẫn đến mức tiêu thụ hydrocarbon thấp hơn đã khiến Goehring & Rozencwajg dự đoán rằng nhu cầu dầu mỏ sẽ tiếp tục mạnh mẽ trong hơn một thập kỷ tới. Ngoài ra còn có một vấn đề với dự báo nhu cầu của IEA: họ đã đánh giá thấp nhu cầu dầu trong hơn một thập kỷ.

Những lần IEA phải cập nhật lại dự báo dầu toàn cầu

Theo công ty đầu tư này, 12 trong 14 năm qua, IEA đã đánh giá thấp nhu cầu dầu trung bình hàng năm là 820.000 thùng mỗi ngày. Đây là một con số khá lớn khi một thứ quan trọng như nhu cầu dầu mỏ đang được ước tính.

Goehring & Rozencwajg viết rằng nếu sai số của IEA là một quốc gia thì đó sẽ là quốc gia tiêu thụ dầu lớn thứ 21 thế giới. Lỗi này có thể tạo ra một thông tin sai lệch về thị trường tương lai và có thể gây bất ngờ khó chịu cho nhiều người.

Điều chưa nói

IEA cho biết trong báo cáo Triển vọng Năng lượng Thế giới mới nhất của mình rằng việc tăng gấp ba lần công suất phát điện từ gió, mặt trời và các nguồn phát thải carbon thấp khác phải đi đôi với tốc độ cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng hàng năm là 4%.

Ảnh minh họa

Điều họ không nói là ngay cả khi đạt được mức tăng hiệu quả hàng năm này, nó sẽ chỉ dẫn đến nhu cầu năng lượng nhiều hơn, từ đó dẫn đến nhu cầu dầu khí nhiều hơn. Điều này là do các nguồn năng lượng carbon thấp mới mà những người ủng hộ quá trình chuyển đổi kêu gọi không thể, hoặc ít nhất là chưa thể, cạnh tranh với hydrocarbon về độ tin cậy.

Trong khi tất cả những điều này đang diễn ra, ngành công nghiệp dầu mỏ vẫn chưa đầu tư đủ vào khai thác trong tương lai, đặc biệt là do áp lực chuyển đổi do các nhà hoạt động, chính phủ và tổ chức tài chính gây ra.

Hậu quả

Theo Goehring & Rozencwajg: “Khi nhận ra rằng nhu cầu dầu khí không rơi tự do, các nhà đầu tư sẽ buộc phải đối mặt với việc ngành này đã đầu tư quá ít để bù đắp cho sự sụt giảm”.

Điều này sẽ dẫn tới sự đảo ngược tư duy của nhà đầu tư và đổ xô mua vào dầu khí. Không cần phải nói, điều này chính xác sẽ không làm giá giảm.

Việc các nhà đầu tư vội vàng mua dầu trở lại cũng có thể trở thành “một vụ tranh giành quyết liệt” vì một điều thường bị bỏ qua giữa tất cả những ồn ào về cam kết chuyển đổi. Trung Quốc là thị trường năng lượng gió, năng lượng mặt trời và xe điện lớn nhất. Ấn Độ có tham vọng lớn trong cả ba lĩnh vực này. Tuy nhiên, hai quốc gia này đang là động lực lớn nhất cho nhu cầu dầu, khí đốt và than đá. Và vai trò của họ trong việc tăng trưởng nhu cầu hydrocarbon toàn cầu sẽ ngày càng lớn hơn.

Dự báo nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc và Ấn Độ đến năm 2050

Các thị trường mới nổi nói chung hiện chiếm 45% GDP toàn cầu. Đến năm 2040, con số này sẽ tăng lên 53%, chiếm 70% tăng trưởng GDP toàn cầu. Và vì những thị trường này sử dụng nhiều năng lượng, nhu cầu năng lượng sẽ tăng lên trong ít nhất là 17 năm tới, bất kể việc tăng hiệu quả sử dụng năng lượng hay tất cả những biện pháp khác. Cùng với đó, nhu cầu về hydrocarbon cũng sẽ tăng lên, bất chấp cam kết mà các chính phủ hiện tại đưa ra tại COP28.

Lý do cho dự đoán cuối cùng đó được thể hiện rõ trong báo cáo về lượng khí thải được trích dẫn trước đó: khi nhu cầu năng lượng tăng thì nhu cầu hydrocarbon cũng tăng vì chúng có thể cung cấp năng lượng nhanh chóng dưới dạng nhiên liệu lỏng và đáng tin cậy ở dạng nguồn điện nền.

Ảnh minh họa

Các dự đoán từ IEA và các cơ quan định hướng chuyển đổi khác dường như cho rằng có thể xảy ra sự đảo ngược trong các quy trình này. Họ dường như cho rằng có thể cắt giảm nhu cầu năng lượng ở các nước phát triển một cách đáng kể.

Nói một cách nhẹ nhàng, rất có thể những giả định này là sai vì chúng đi ngược lại những sự thật cơ bản về nền văn minh nhân loại, chẳng hạn như việc thay đổi từ sự thoải mái sang một sự khó chịu bắt buộc không phải là điều mà nhiều người dễ dàng chấp nhận. Ý nghĩa của việc đưa ra quyết định đầu tư dựa trên những giả định sai lầm là đủ rõ ràng - như nhiều nhà đầu tư điện gió ngoài khơi đã nhận ra vào đầu năm nay.

Đỗ Khánh

Oil Price