IAEA báo động hoạt động làm giàu hạt nhân hiện nay

Sản lượng điện hạt nhân đạt mức cao nhất mọi thời đại

Giá khí đốt toàn cầu ổn định nhưng vẫn cao hơn mức lịch sử

Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi tham dự một cuộc họp báo ngày 6/2/2024. Ảnh Reuters

Phát biểu với Reuters sau khi thông báo với các ngoại trưởng EU về chủ đề này, người đứng đầu cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc cho biết, trong khi tốc độ làm giàu uranium đã chậm lại một chút kể từ cuối năm ngoái, nhưng Iran vẫn đang làm giàu với tốc độ cao khoảng 7 kg uranium mỗi tháng tới độ tinh khiết 60%.

Việc làm giàu tới mức 60% đưa uranium đến gần cấp độ vũ khí và không cần thiết cho mục đích thương mại trong sản xuất điện hạt nhân. Iran phủ nhận việc tìm kiếm vũ khí hạt nhân nhưng không có quốc gia nào làm giàu đến mức đó mà không sản xuất chúng.

Theo thỏa thuận năm 2015 không còn hiệu lực với các cường quốc thế giới, Iran chỉ có thể làm giàu uranium ở mức 3,67%. Sau khi Tổng thống lúc đó là Donald Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận đó vào năm 2018 và tái áp đặt các lệnh trừng phạt, Iran đã vi phạm và vượt xa các hạn chế hạt nhân của thỏa thuận này.

Từ tháng 6 đến tháng 11 năm ngoái, Iran đã giảm tốc độ làm giàu uranium xuống còn 3 kg mỗi tháng, nhưng đã tăng trở lại mức 9 kg vào cuối năm ngoái, cơ quan giám sát, trước đây gọi là Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), báo cáo trước đó.

Sự gia tăng này diễn ra ngay sau khi Tehran cấm một phần ba nhóm thanh tra cốt lõi của IAEA , bao gồm cả những người giàu kinh nghiệm nhất, tham gia vào hoạt động giám sát đã thống nhất về quá trình làm giàu uranium của họ.

Người phát ngôn của Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran chưa đưa ra bình luận ngay lập tức.

Vào cuối năm 2023, IAEA cảnh báo rằng Tehran đã có đủ nguyên liệu để chế tạo 3 quả bom hạt nhân nếu nước này làm giàu uranium hiện nay ở mức 60% đến hơn 60%.

Ông Grossi nói: “Có một luận điệu đáng lo ngại, bạn có thể đã nghe các quan chức cấp cao ở Iran nói rằng gần đây họ có tất cả các yếu tố để sản xuất vũ khí hạt nhân”.

Ông cho biết mối lo ngại càng cao hơn vì bối cảnh hiện tại ở Trung Đông, hay căng thẳng về cuộc xung đột Israel với Hamas được Iran hậu thuẫn ở Gaza.

Trước khi đến thăm Tehran, Grossi sẽ bay tới Moscow để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin để thảo luận về Iran Trung Đông, và Ukraine.

Nga là một bên ký kết thỏa thuận năm 2015, được gọi là Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA), cùng với Mỹ, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức. Thỏa thuận này đã dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Iran để đổi lấy việc hạn chế các hoạt động hạt nhân của nước này.

Ông nói: “Nga có vai trò đối với Iran. Nước này đã đóng một vai trò trong quá khứ với tư cách là một quốc gia JCPOA và trong hoàn cảnh hiện tại khi JCPOA gần như tan rã, cần phải lấp đầy khoảng trống này”.

Xử phạt Rosatom

Cho đến nay, EU vẫn chưa xử phạt công ty hạt nhân nhà nước Rosatom của Nga hay bất kỳ công ty con nào của họ, bất chấp nhiều lời kêu gọi nhắm vào ngành công nghiệp đó. Châu Âu vẫn phụ thuộc nhiều vào Rosatom, nơi cung cấp gần 50% lượng uranium làm giàu của thế giới.

Ông Grossi nói: “Nhiều công ty ở phương Tây phụ thuộc vào nguồn cung cấp của Nga - uranium hay nhiên liệu đã được làm giàu... vẫn chưa có sự đồng thuận để trừng phạt Rosatom. Nếu đều đó xảy ra, nó sẽ khiến ngành công nghiệp hạt nhân rơi vào tình trạng bế tắc ở nhiều quốc gia”.

Ông Grossi cho biết, việc giảm sự phụ thuộc vào lĩnh vực hạt nhân của Nga sẽ tiêu tốn hàng tỷ USD của châu Âu và ông nhận thấy sẽ không có nguồn cung thay thế nào ngay lập tức. Ông nói thêm rằng vấn đề lớn hơn là cơ sở hạ tầng và các biện pháp khuyến khích cũng như dự báo về nhu cầu uranium ngày càng tăng trên toàn cầu.

Ông nói: “Thành thật mà nói, tôi thấy khả năng làm giàu uranium của Nga ngày càng tăng trên thế giới chứ không phải là giảm đi”.

Yến Anh

Reuters