Hàng giả, hàng nhái trên sàn thương mại điện tử: Thách thức trong kỷ nguyên số

Hàng giả "ẩn mình" giữa dòng chảy thương mại điện tử

Thời gian gần đây, vấn đề hàng giả, hàng kém chất lượng đang trở thành mối quan tâm đặc biệt của dư luận. Hàng loạt vụ việc về hàng giả, hàng kém chất lượng được phát hiện trên quy mô lớn thời gian qua với mức độ nghiêm trọng ngày càng cao, cho thấy vấn nạn này không còn là hiện tượng cá biệt mà đang trở thành một thách thức nghiêm trọng trong đời sống kinh tế - xã hội.

Đã đến lúc các sàn TMĐT phải hành động mạnh mẽ hơn, không chỉ để bảo vệ người mua, mà còn để bảo vệ chính mình/Ảnh minh họa

Theo phản ánh từ nhiều người tiêu dùng, tình trạng mua phải hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT đang trở nên phổ biến. Từ mỹ phẩm, quần áo, giày dép đến hàng điện tử, thực phẩm chức năng... gần như không có mặt hàng nào là "miễn nhiễm". Các sản phẩm này thường được ngụy trang dưới danh nghĩa "hàng xách tay", "hàng nhập khẩu không hộp", hoặc mạo danh hàng chính hãng với mức giá rẻ hơn đáng kể.

Đơn cử, trong đầu tháng 6 vừa qua, nhiều vụ vi phạm lớn liên quan trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng bị cơ quan chức năng đồng loạt phát hiện. Chẳng hạn, vụ Nguyễn Phước Sơn (36 tuổi, ngụ Quận 12) - Giám đốc một doanh nghiệp chuyên kinh doanh thực phẩm chức năng trên sàn Shopee, Lazada, Tiktok Shop. Sơn đã thuê người chở hàng nghìn hộp thực phẩm chức năng còn hạn sử dụng đến đổ bỏ ở bãi đất trống trên đường Nguyễn Văn Linh, huyện Bình Chánh.

Khi phát hiện đối tác của công ty mình bị bắt vì tội kinh doanh thực phẩm chức năng giả, Sơn thu hồi sản phẩm đem đi tiêu hủy nhưng bị phát hiện. Trong 3 năm qua, công ty của Sơn đã nhập 150 loại sản phẩm và trả khoảng 20 tỷ đồng tiền hàng cho đối tác kinh doanh hàng giả.

Cơ quan chức năng Thanh Hóa cũng thu giữ gần 35.000 hộp thực phẩm chức năng giả như Thanh huyết đan, An cốt vương TKH, Thảo mộc kháng sinh TKH... Dù ghi sản xuất theo bài thuốc dân tộc Dao, nhưng thực chất do Hoàng Thị Ngọc tự... bịa công thức.

Tina Lê - nổi tiếng với video trang điểm cô dâu có hàng triệu lượt xem trên TikTok, cũng bị kiểm tra cửa hàng (Hà Nội) và phát hiện bán hơn 380 loại mỹ phẩm nhập lậu gồm phấn mắt, son môi, kem nền, phấn má, kem lót... không có nhãn phụ, hóa đơn, chứng từ.

Công an Hà Nội cũng triệt phá đường dây hàng giả lớn, giả thương hiệu Marshall, Omega, Orient... với hơn 25.500 sản phẩm giả như đồng hồ, tai nghe, máy hút bụi, tổng trị giá khoảng 22 tỉ đồng, với 5 người liên quan đã bị khởi tố, vụ án đang tiếp tục được điều tra mở rộng.

Từ những vụ việc trên, có thể thấy, hàng giả đã lộng hành trong suốt thời gian dài trên các sàn thương mại điện tử. Thế nhưng, việc xử lý triệt để tình trạng này vẫn là bài toán nan giải, tình trạng bán hàng nhái, hàng giả trên các sàn TMĐT, nền tảng xã hội vẫn nhan nhản chưa có dấu hiệu giảm.

Theo khảo sát của phóng viên, trên các sàn thương mại điện tử có thể thấy, hiện nhiều sản phẩm nghi là hàng giả, hàng nhái vì có giá rẻ bất ngờ vẫn xuất hiện.

Ví như trên sàn TMDT shopee, một đôi giầy thể thao thương hiệu LeFusi có giá chỉ 405.000đ rẻ hơn ở cửa hàng bán đồ thể thao gần 1 triệu đồng.

đôi giầy thể thao thương hiệu LeFusi được nghi ngờ là hàng nhái hãng LeFus

Hay một đôi vợt Pickleball Joola đang được rao bán trên mạng xã hội có giá chỉ 650.000đ. Tuy nhiên nếu vợt Pickleball Joola chính hãng được bày bán ở các cửa hàng thể thao đều có giá dao động trong khoảng từ 1.500.000đ đến 7 triệu đồng, tùy vào dòng sản phẩm và công nghệ tích hợp. Vợt trung cấp có giá từ 2 - 4 triệu đồng.

Đôi vợt Pickleball Joola được bán với giá rất rẻ so với hàng thật

Mang giá này đến cửa hàng thể thao trên đường Khuất Duy Tiến so sánh, thì được anh Nguyễn Thế Phương, chủ Shop Thế Phương khẳng định, ở đây bán những đồ anh nói thì không bao giờ có giá đó. Sau khi xem ảnh trên shopee thì anh Phương cười và bảo, đây là háng nhái, giầy tôi bán như của anh nói là giầy LeFus không phải LeFusi. Còn đôi vợt Pickleball cũng là hàng nhái hãng Joola, chất lượng quá kém.

Nhiều cửa hàng kinh doanh thể thao tại Hà Nội cũng khẳng định, giầy LeFus, Pickleball Joola chính hãng hay xách tay đều không có giá này. Đây hoàn toàn là hàng giả.

Những chiêu trò tinh vi để qua mặt người tiêu dùng

Hiện nay, người bán hàng giả ngày càng tinh vi trong cách "lách luật". Họ có thể sử dụng tên sản phẩm gần giống với hàng thật nhưng thay đổi một vài ký tự để tránh bị phát hiện. Mô tả sản phẩm thường mập mờ, xen kẽ giữa hình ảnh thật và ảnh mẫu, khiến người mua khó phân biệt. Nhiều gian hàng còn đăng ảnh hàng thật, nhưng giao hàng giả – lợi dụng chính sách đổi trả phức tạp hoặc tâm lý ngại khiếu nại của khách hàng.

Ngoài ra, một số đối tượng còn tận dụng việc đăng bán qua livestream để tránh bị kiểm duyệt trước khi sản phẩm được công khai trên sàn, hoặc dùng người nổi tiếng để bán sản phẩm. Trong thời gian ngắn, họ có thể chốt hàng trăm đơn và sau đó biến mất hoặc đổi tên gian hàng, gây khó khăn trong việc truy xuất trách nhiệm.

Chia sẻ với PV PetroTimes, anh Vũ Minh Tiệp ở Linh Đàm, Hà Nội cho hay, do tôi không có thời gian đi mua đồ ở các cửa hàng nên thường xuyên xem đồ trên các sàn thương mại điện tử và facebook để mua hàng. Ưu điểm của các sàn thương mại là giá rẻ và tiện lợi, tuy nhiên nhiều lần tôi đã bị hớ khi nhận sản phẩm không được như ý, khác xa với trong video và ảnh trên shop. Điều đáng nói là, trên các sàn thương mại thường nhận hàng không được trả lại ngay. Đơn cử như trên Shopee, muốn trả lại hàng phải làm khiếu nại, sau đó vài hôm mới có người đến lấy, đổi. Nhiều lần, vì số tiền ít nên tôi cũng nhắm mắt chấp nhận.

Còn chị Nguyễn Thị Thu Chung, nhà ở Lê Văn Lương, quận Thanh Xuân, Hà Nội bức xúc, “ trên các sàn thương mại, nhiều shop ghi hàng chính hãng được giảm giá đến 70%, cũng thương hiệu đó, tôi so sánh giá với các cửa hàng thì thấy đúng giảm giá thật nên mới đặt mua. Tuy nhiên, khi nhận hàng tôi mới ngã ngửa, tên thương hiệu thì đúng nhưng chất lượng hàng thì quá kém, khi tôi phản ánh lại shop thì được hướng dẫn làm các thủ tục đổi, trả rất phức tạp nên tôi đành chấp nhận”.

Chia sẻ thêm với phóng viên, chị Chung cho rằng, các sàn thương mại cần phải có biện pháp ngăn chặn, kiểm soát chất lượng cũng như phải yêu cầu các chủ shop cung cấp chứng từ nguồn gốc rõ ràng của sản phẩm, đồng thời các cơ quan chức năng cũng phải có biện pháp chấn chỉnh các sàn thương mại, khi phát hiện có thể phạt thật nặng hoặc thu hồi giấy phép hoạt động nếu để xảy ra quá nhiều tình trạng shop bán hàng giả, hàng nhái trên sàn thương mại.

Cần một hành lang pháp lý chặt chẽ hơn

Trong cuộc chiến chống hàng giả trên TMĐT, trách nhiệm không thể chỉ đặt lên vai một cá nhân hay tổ chức đơn lẻ. Các sàn TMĐT có trách nhiệm lớn trong việc kiểm duyệt hàng hóa, xây dựng hệ thống kiểm tra, xử lý khiếu nại minh bạch và chủ động gỡ bỏ sản phẩm vi phạm. Tuy nhiên, vì mục tiêu tăng trưởng người dùng và doanh số, nhiều nền tảng dường như vẫn đang buông lỏng khâu kiểm soát.

Người bán cũng cần tuân thủ đạo đức kinh doanh, không vì lợi nhuận trước mắt mà tiếp tay cho hàng giả lộng hành. Bên cạnh đó, người tiêu dùng phải nâng cao nhận thức, kiểm tra kỹ thông tin sản phẩm, lựa chọn gian hàng uy tín và phản ánh kịp thời các hành vi gian lận.

Thực tế cho thấy, hành lang pháp lý hiện hành vẫn chưa đủ mạnh để xử lý triệt để tình trạng hàng giả trên TMĐT. Các chế tài xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe, trong khi cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, sàn TMĐT và lực lượng quản lý thị trường còn thiếu hiệu quả.

Chuyên gia kinh tế, PGS.TS. Ngô Trí Long

Trao đổi với phóng viên PetroTimes về việc này, chuyên gia kinh tế, PGS.TS. Ngô Trí Long, nhận định, tính ẩn danh, quảng cáo sai sự thật và việc lợi dụng hình ảnh người nổi tiếng hoặc chuyên gia y tế đang trở thành thủ đoạn phổ biến của các đối tượng vi phạm nhằm đánh lừa người tiêu dùng.

Theo số liệu năm 2024 cho thấy lực lượng quản lý thị trường đã xử lý hơn 47.000 vụ vi phạm, trong đó các vụ liên quan tới thương mại điện tử tăng tới 266% so với năm trước. Từ đầu năm 2025, Bộ Công Thương cũng đã yêu cầu các sàn thương mại điện tử gỡ bỏ hơn 33.000 sản phẩm vi phạm và xử lý 11.000 gian hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Trước thực trạng này, theo PGS.TS Ngô Trí Long, cần một chiến lược đồng bộ và lâu dài. Trước tiên là nâng mức xử phạt, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự không chỉ đối với người kinh doanh mà cả các sàn thương mại điện tử nếu không kiểm soát hàng hóa vi phạm. Trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể cấm kinh doanh hoặc rút giấy phép hoạt động.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc như mã QR, blockchain, tem chống giả thế hệ mới, đặc biệt bắt buộc với các mặt hàng như thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm. Đồng thời, việc cập nhật Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tăng cường phối hợp giữa Bộ Công Thương, Bộ Công an, Bộ Y tế cũng là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả kiểm tra và xử lý.

PGS.TS Ngô Trí Long cũng đề xuất phát triển hệ thống cảnh báo sớm và tiếp nhận phản hồi từ người tiêu dùng. Xã hội tiêu dùng thông minh chính là tuyến phòng thủ đầu tiên trước nạn hàng giả. Doanh nghiệp cần chủ động đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ, ứng dụng công nghệ chống giả và hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng. Người tiêu dùng cũng cần kiểm tra kỹ nguồn gốc, ưu tiên mua hàng tại địa chỉ uy tín.

Về phía cơ quan quản lý, ông Hoàng Ninh – Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, Luật Thương mại điện tử mới đang được xây dựng sẽ siết chặt quản lý với các quy định mạnh mẽ hơn. Trong đó, quy định định danh người bán sẽ là giải pháp giúp truy xuất nguồn gốc và xử lý tình trạng “shop vi phạm đóng rồi mở lại”.

Ngoài ra, các sàn thương mại điện tử sẽ phải tăng cường trách nhiệm rà soát và ngăn chặn hàng giả, cũng như yêu cầu các sàn xuyên biên giới đăng ký pháp nhân tại Việt Nam hoặc ủy quyền cho đại diện pháp lý để phối hợp xử lý tranh chấp, vi phạm và truy thu thuế khi cần thiết.

Có thể nói, trong kỷ nguyên số, thách thức về hàng giả không thể bị xem nhẹ. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, niềm tin của người tiêu dùng vào TMĐT sẽ sụp đổ, kéo theo nhiều hệ lụy cho thị trường và cả nền kinh tế. Đã đến lúc các sàn TMĐT phải hành động mạnh mẽ hơn, không chỉ để bảo vệ người mua, mà còn để bảo vệ chính mình.

Huy Tùng