Đề xuất chuẩn hóa tín chỉ hàng hóa trên sàn giao dịch carbon, tránh rủi ro gian lận

VBF đề nghị bắt buộc tín chỉ carbon phải được xác minh bởi các tổ chức độc lập, uy tín

Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cho rằng dự thảo Nghị định mới chỉ liệt kê chung các hành vi bị cấm mà chưa thiết lập được cơ chế giám sát chi tiết. Đặc biệt, quy định về hàng hóa – tức hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon – vẫn còn thiếu rõ ràng. Hiệp hội cảnh báo nguy cơ gian lận và tính trùng lặp tín chỉ, nhất là khi Việt Nam có thể tham gia giao dịch tín chỉ quốc tế song song với đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC).

Trong khi đó, Liên minh Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) nhấn mạnh dự thảo chưa quy định chi tiết tiêu chuẩn và quy trình xác nhận tín chỉ. VBF đề nghị bắt buộc tín chỉ carbon phải được xác minh bởi các tổ chức độc lập, uy tín theo tiêu chuẩn quốc tế như VCS, Gold Standard hay CDM, đồng thời được công khai trên hệ thống đăng ký quốc gia để bảo đảm tính minh bạch.

Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) cũng đưa ra góp ý đáng chú ý: hiện nhiều tín chỉ phổ biến trên thị trường tự nguyện của Việt Nam như REDD+, Verra, Gold Standards, GCC… chưa được dự thảo liệt kê là hàng hóa giao dịch chính thức. Nếu không bổ sung, các doanh nghiệp lo ngại sẽ tạo khoảng trống pháp lý, khiến giao dịch tín chỉ quốc tế chỉ có thể thực hiện trên thị trường tự nguyện (OTC) thay vì được công nhận trong sàn chính thức.

Đại diện một số doanh nghiệp cũng cho rằng Việt Nam có tiềm năng lớn về tín chỉ từ trồng rừng, nông nghiệp phát thải thấp, quản lý chất thải, nhưng dự thảo chưa có ưu tiên rõ ràng cho các lĩnh vực này. Việc khuyến khích đưa các tín chỉ từ rừng trồng, canh tác bền vững hay sáng kiến kinh tế tuần hoàn vào danh mục giao dịch sẽ vừa thúc đẩy kinh tế xanh, vừa tạo nguồn cung ổn định cho thị trường.

Bộ Tài chính – cơ quan chủ trì xây dựng Nghị định giải trình rằng nhiều đề xuất liên quan đến tiêu chuẩn tín chỉ, công nhận tín chỉ quốc tế hay kết nối thị trường toàn cầu thuộc thẩm quyền Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Do đó, dự thảo lần này chỉ quy định theo hướng tham chiếu các nghị định hiện hành (06/2022/NĐ-CP và 119/2025/NĐ-CP). Những nội dung chi tiết hơn sẽ được nghiên cứu, bổ sung trong văn bản pháp luật khác.

Việc chuẩn hóa hàng hóa trên thị trường carbon không chỉ bảo đảm tính pháp lý, mà còn quyết định khả năng Việt Nam kết nối với thị trường khu vực và toàn cầu. Nếu không có cơ chế minh bạch và tiêu chuẩn quốc tế, tín chỉ Việt Nam có thể đối diện nguy cơ bị định giá thấp hoặc không được công nhận ở thị trường quốc tế.

Cũng theo Bộ Tài chính, quá trình lấy ý kiến đã nhận được nhiều đề xuất từ các bộ, ngành, hiệp hội, doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu. Các ý kiến tập trung vào những vấn đề then chốt như: cơ chế quản lý, hàng hóa giao dịch, vai trò của các cơ quan liên quan, minh bạch thị trường, giải quyết tranh chấp, và khả năng kết nối quốc tế.

Nhiều ý kiến nhấn mạnh sự cần thiết phải đồng bộ dự thảo với các luật hiện hành như Luật Bảo vệ môi trường, Luật Chứng khoán, Luật Giá và Luật Các tổ chức tín dụng. Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tư pháp và Bộ Xây dựng đều đề nghị làm rõ cơ chế tạm ngừng, đình chỉ hoạt động của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội khi tổ chức sàn carbon.

Một số bộ, ngành kiến nghị thiết lập Ban điều phối quốc gia về giao dịch carbon, với sự tham gia của nhiều cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho rằng trong giai đoạn thí điểm, cơ chế này chưa cần thiết, sẽ xem xét khi thị trường bước vào giai đoạn chính thức.

Về giải quyết tranh chấp, Bộ Công Thương đề xuất cơ chế đặc thù, nhưng Bộ Tài chính cho rằng chưa cần thiết bổ sung vào Nghị định ở thời điểm hiện tại.

Dự thảo Nghị định đã chỉnh lý theo hướng giao Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam thực hiện lưu ký, chuyển quyền sở hữu tín chỉ carbon ngay sau thanh toán. Các ngân hàng thương mại được phép tham gia làm ngân hàng thanh toán nếu đáp ứng điều kiện về hạ tầng và bảo mật.

Nhiều ý kiến từ giới học thuật và hiệp hội doanh nghiệp khuyến nghị cần có quy định rõ về kết nối với thị trường carbon khu vực và toàn cầu, đồng thời xây dựng hệ thống MRV (đo lường, báo cáo, thẩm tra) và cơ chế chứng nhận quốc gia. Tuy nhiên, Bộ Tài chính khẳng định nội dung này sẽ do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì trong các văn bản pháp luật khác, không thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định hiện tại.

Bộ Tài chính cho biết đã tiếp thu, chỉnh lý nhiều nội dung quan trọng và sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong giai đoạn thí điểm.

Diệu Phương