Thị trường lao động trước thách thức từ cải cách và thuế đối ứng của Mỹ

Thay đổi việc làm trong các khu vực tháng 4/2025

Việc làm khu vực dịch vụ đóng vai trò “đầu tàu”

Trong bối cảnh kinh tế quý I/2025 ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 6,93% – cao nhất kể từ năm 2020, theo Tổng cục Thống kê, lực lượng lao động tháng 4/2025 ước đạt 52,9 triệu người, tăng khoảng 532.000 người so với cùng kỳ năm trước (tăng 1%), cho thấy tín hiệu tích cực từ phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, so với quý IV/2024, lực lượng lao động đã giảm 230.700 người (giảm 4%), phần nào phản ánh sự điều chỉnh sau giai đoạn phục hồi cao điểm cuối năm.

Tổng số người có việc làm đạt 51,9 triệu người, tăng 1% so với cùng kỳ, với khu vực dịch vụ tiếp tục đóng vai trò “đầu tàu” trong tạo việc làm. Số lao động trong khu vực này đạt 21,1 triệu người, tăng hơn 574.000 người so với năm trước.

Khu vực công nghiệp và xây dựng hiện có 17,3 triệu lao động, giảm gần 287.000 người so với quý IV/2024 nhưng vẫn tăng hơn 262.000 người so với cùng kỳ năm trước. Đây là kết quả của quá trình tự động hóa và tái cấu trúc sản xuất tại nhiều doanh nghiệp. Trong khi đó, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tiếp tục thu hẹp với 13,5 triệu lao động, giảm hơn 304.000 người so với cùng kỳ.

Đáng chú ý, số người làm việc phi chính thức tiếp tục gia tăng đạt 33,4 triệu người, tương đương 64,3% tổng số lao động có việc làm. Trong khi đó, số lao động chính thức giảm mạnh 433.900 người so với quý trước, xuống còn 18,5 triệu người. Xu hướng này phản ánh áp lực từ thị trường chính quy và sự linh hoạt của khu vực phi chính thức trong việc hấp thụ lao động.

Tỷ lệ thất nghiệp quý I/2025 ở mức 2,02% gần như không thay đổi so với quý trước, trong khi tỷ lệ thiếu việc làm đạt 1,68%, nhích nhẹ 0,04 điểm phần trăm. Trong bối cảnh thu nhập bình quân tháng tăng 9,5% so với cùng kỳ (đạt 8,3 triệu đồng), người lao động có cơ sở để kỳ vọng cải thiện mức sống.

Dẫn đầu về thu nhập tiếp tục là khu vực dịch vụ với mức trung bình 9,9 triệu đồng/tháng. Các khu vực công nghiệp – xây dựng và nông – lâm – thủy sản lần lượt đạt 9,1 triệu và 4,9 triệu đồng/tháng.

Khu vực dịch vụ đóng vai trò "đầu tàu" thị trường lao động

Những thách thức đến gần

Dù kinh tế tăng trưởng tốt, số doanh nghiệp rời khỏi thị trường trong quý I/2025 vẫn ở mức cao vào khoảng 78.011 doanh nghiệp, tăng 47,2% so với quý trước và vượt số doanh nghiệp gia nhập thị trường (75.369 doanh nghiệp). Mặc dù mức giảm tổng thể thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2024, xu hướng này đặt ra câu hỏi về sức chịu đựng của khu vực tư nhân trước áp lực chi phí và cạnh tranh.

Bên cạnh đó, một trong những thách thức lớn với thị trường lao động trong thời gian tới là việc tinh gọn bộ máy nhà nước. Theo Bộ Nội vụ, quá trình sáp nhập bộ, ngành và tỉnh có thể ảnh hưởng đến 100.000 – 200.000 cán bộ, công chức. Nếu không có chính sách chuyển đổi phù hợp, nguy cơ mất việc trong khu vực công có thể tạo ra áp lực lên khu vực tư nhân và tăng tỷ lệ thất nghiệp ngắn hạn.

Ngoài ra, động thái áp thuế đối ứng 46% từ Mỹ đối với hàng hóa Việt Nam từ ngày 2/4/2025 khiến thị trường xuất khẩu – đặc biệt là ngành điện tử, dệt may và đồ gỗ – đối diện nhiều rủi ro. Dù các doanh nghiệp Mỹ có thể gia tăng nhập hàng trong quý II để tận dụng “thời gian vàng” đàm phán 90 ngày, quý III có thể chứng kiến biến động lớn nếu Việt Nam và Mỹ không đạt được thỏa thuận thuế hợp lý. Khi đó, nguy cơ sa thải hàng loạt sẽ hiện hữu tại các vùng sản xuất xuất khẩu trọng điểm.

Thị trường lao động tháng 4/2025 ghi nhận những tín hiệu tích cực với lực lượng lao động và thu nhập tăng so với cùng kỳ, nhưng cũng đối mặt với nhiều bất định. Cải cách hành chính, căng thẳng thương mại, và sự thay đổi cơ cấu việc làm đang đặt ra yêu cầu cấp thiết cho chính sách an sinh linh hoạt và chiến lược đào tạo nghề thích ứng nhanh với thị trường.

Phương Thảo