Luật sư Vũ Văn Biên: Lừa đảo đầu tư trực tuyến lan rộng từ "kẽ hở" pháp lý

15:47 | 27/12/2024

Theo dõi Kinh tế Xây Dựng trên
|
"Mặc dù đã có những quy định và chế tài xử lý, hệ thống pháp lý liên quan đến lĩnh vực đầu tư trực tuyến tại Việt Nam vẫn tồn tại nhiều "kẽ hở". Việc ban hành các chính sách chưa kịp thời hoặc chưa đủ sức răn đe khiến các đối tượng lừa đảo không bị xử lý triệt để, từ đó tiếp tục tái diễn các hành vi vi phạm", Luật sư Vũ Văn Biên chia sẻ.

Mới đây, đường dây dụ dỗ tham gia hoạt động đầu tư trực tuyến, lừa đảo hơn 5.200 tỷ đồng do Phó Đức Nam (TikToker Mr Pips) cầm đầu bị triệt phá gây chấn động dư luận. Với gần 2.000 đối tượng tham gia, đường dây này đã sử dụng nhiều tài khoản Zalo, Telegram, Viber để lập nhiều hội nhóm đầu tư với các cái tên "mỹ miều" như: VIP, Đầu tư thông minh, Chiến lược đầu tư thông minh... giả làm các chuyên gia tài chính, “thầy đọc lệnh”, phân tích kỹ thuật nhằm dụ dỗ, lôi kéo hàng ngàn nạn nhân “sập bẫy”. Từ vụ án này, PetroTimes đã có cuộc phỏng vấn với Luật sư Vũ Văn Biên, chuyên gia pháp lý đến từ Công ty Luật TNHH An Phước, để hiểu rõ về các hình thức lừa đảo và vấn đề pháp lý liên quan.

Luật sư Vũ Văn Biên: Lừa đảo đầu tư trực tuyến lan rộng từ
Luật sư Vũ Văn Biên

PV: Vụ án liên quan đến Phó Đức Nam đã gây chấn động dư luận khi số tiền bị chiếm đoạt lên tới hơn 5.200 tỷ đồng. Theo ông, nguyên nhân chính dẫn đến việc lừa đảo quy mô lớn như vậy là gì?

LS. Vũ Văn Biên: Vụ việc này là một ví dụ điển hình về việc lợi dụng sự thiếu hiểu biết của nhà đầu tư, sự thiếu minh bạch của thị trường tài chính và sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ giao dịch trực tuyến. Phó Đức Nam đã lợi dụng lòng tin của người dân và các nhà đầu tư, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường tài chính tại Việt Nam còn nhiều "kẽ hở" pháp lý. Một phần quan trọng của vụ án này chính là việc sử dụng các sàn giao dịch chứng khoán ảo - nơi mà các nhà đầu tư không thể xác minh được tính hợp pháp của hoạt động.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ lừa đảo tài chính, đặc biệt là trên các sàn giao dịch chứng khoán trực tuyến. Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng sự thiếu hiểu biết và tâm lý muốn kiếm lợi nhanh của người dân để thực hiện các hành vi chiếm đoạt tài sản.

Lừa đảo trong lĩnh vực tài chính đang diễn biến phức tạp với nhiều hình thức tinh vi. Có thể kể đến như: phát hành trái phiếu khống; dụ dỗ đầu tư mua bán cổ phiếu qua các sàn chứng khoán ảo; đầu tư tiền ảo; giả mạo cơ quan, tổ chức, công ty chứng khoán...

PV: Các sàn giao dịch chứng khoán ảo thực chất là gì và làm sao để nhà đầu tư có thể phân biệt với các sàn giao dịch chính thống?

LS Vũ Văn Biên: Các sàn giao dịch chứng khoán ảo là những nền tảng không được cấp phép chính thức, không chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý tài chính như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hay Sở Giao dịch Chứng khoán. Những sàn này thường hoạt động theo kiểu lừa đảo "Ponzi", tức là tiền của người tham gia sau sẽ được dùng để trả lợi nhuận cho người tham gia trước. Đặc điểm chung của các sàn này là thường không có địa chỉ rõ ràng, không có thông tin minh bạch về chủ sở hữu và không có giấy phép hoạt động hợp pháp. Nhà đầu tư có thể nhận diện qua một số dấu hiệu như: cam kết lợi nhuận cao, không có thông tin về cơ quan quản lý, hoặc việc rút tiền gặp khó khăn...

PV: Vậy ông có thể cho biết những hình thức lừa đảo tài chính, chứng khoán nào phổ biến nhất hiện nay?

LS Vũ Văn Biên: Trong bối cảnh thị trường tài chính và chứng khoán phát triển mạnh mẽ, các hình thức lừa đảo cũng trở nên phổ biến hơn. Một trong những hình thức lừa đảo nổi bật hiện nay là phát hành trái phiếu khống. Điển hình là vụ việc của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, khi họ lập ra các công ty con để phát hành 25 mã trái phiếu khống, chiếm đoạt hơn 30.000 tỷ đồng từ hàng chục nghìn nhà đầu tư. Hay như vụ Tân Hoàng Minh, đã phát hành 9 gói trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, với tổng giá trị hơn 10.000 tỷ đồng, lừa đảo chiếm đoạt 8.600 tỷ đồng từ 6.600 nhà đầu tư. Thủ đoạn chung của các doanh nghiệp này là phát hành các gói trái phiếu không có tài sản đảm bảo hoặc dự án thực tế, nhằm huy động vốn từ nhà đầu tư. Đối tượng còn sử dụng mạng lưới công ty liên kết để mua bán trái phiếu lẫn nhau, tạo ra dòng tiền ảo. Phương thức này giúp che giấu tình trạng tài chính yếu kém và thu hút vốn từ công chúng.

Lừa đảo qua sàn giao dịch ngoại hối (Forex) và quyền chọn nhị phân cũng là một hình thức rất phổ biến. Các đối tượng lừa đảo thường tạo ra các sàn giao dịch giả mạo, mời gọi nhà đầu tư tham gia với lời hứa hẹn lợi nhuận cao. Họ sử dụng nhân viên telesales để lôi kéo người chơi, yêu cầu nạp tiền và sau đó chiếm đoạt số tiền này. Ví dụ điển hình là ứng dụng Fast Trading, mặc dù không có thông tin về công ty, mã số thuế hay giấy phép thành lập, nhưng vẫn thu hút được rất nhiều người tham gia.

Hay hình thức kinh doanh đa cấp tiền ảo, tiền mã hóa "biến tướng". Lợi dụng sự thiếu hiểu biết của một số người, các đối tượng lừa đảo thiết lập các mô hình kinh doanh đa cấp tiền ảo, hứa hẹn lợi nhuận hấp dẫn để lôi kéo đầu tư. Thực chất, đây là hình thức lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản. Chẳng hạn, mô hình "Ponzi" huy động vốn từ nhà đầu tư mới để trả lợi nhuận cho nhà đầu tư cũ mà không có hoạt động kinh doanh thực tế. Khi không thu hút được nhà đầu tư mới, mô hình này sụp đổ, gây thiệt hại cho nhiều người. Một ví dụ khác là mô hình "Pump & Dump", nơi kẻ lừa đảo mua một lượng lớn tiền ảo ít người biết, tung tin đồn để đẩy giá lên cao rồi bán tháo, khiến giá giảm mạnh và nhà đầu tư thua lỗ.

Giả mạo công ty chứng khoán và sàn giao dịch ảo cũng là hình thức lôi kéo nhà đầu tư để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các đối tượng lập trang web hoặc tài khoản mạng xã hội giả mạo các công ty chứng khoán uy tín. Đồng thời, sử dụng công nghệ AI để giả mạo hình ảnh của lãnh đạo các công ty chứng khoán, tạo niềm tin với nhà đầu tư. Hoặc lập các sàn giao dịch chứng khoán ảo, quảng cáo và tuyển người tham gia qua mạng xã hội với lời hứa lợi nhuận cao và không có rủi ro. Ban đầu, nạn nhân được yêu cầu đầu tư một số tiền nhỏ và nhận lợi nhuận như đã hứa. Tuy nhiên, khi muốn rút tiền hoặc đầu tư nhiều hơn thì được yêu cầu nộp thêm tiền với nhiều lý do khác nhau, cuối cùng mất toàn bộ số tiền đã đầu tư.

Bên cạnh đó, một số hình thức lừa đảo cũng rất phổ biến ở Việt Nam như lừa đảo qua các khóa học và hội nhóm; giả mạo danh tính cơ quan, tổ chức; lừa đảo thông báo trúng thưởng, khuyến mãi lớn...

Luật sư Vũ Văn Biên: Lừa đảo đầu tư trực tuyến lan rộng từ

PV: Mặc dù Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp ngăn chặn, tình trạng thành lập các sàn giao dịch ảo để lừa đảo vẫn diễn ra phổ biến. Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này? Liệu có phải hệ thống pháp lý liên quan đến lĩnh vực này của Việt Nam chưa đủ chặt chẽ?

LS Vũ Văn Biên: Mặc dù đã có nhiều biện pháp ngăn chặn, tình trạng thành lập các sàn giao dịch ảo để lừa đảo vẫn ngày càng gia tăng. Theo tôi, có một số nguyên nhân chính dẫn đến vấn đề này là thiếu kiến thức và kinh nghiệm đầu tư, khi nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường, thiếu kiến thức cơ bản về tài chính và chứng khoán. Điều này khiến họ dễ bị lôi kéo bởi các sàn giao dịch không rõ nguồn gốc hoặc các hình thức đầu tư hứa hẹn lợi nhuận cao nhưng không có cơ sở thực tế.

Bên cạnh đó, lòng tham và mong muốn lợi nhuận nhanh chóng cũng dẫn đến bị lừa đảo. Tâm lý muốn kiếm tiền nhanh với lợi nhuận cao khiến nhiều người bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo. Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng tâm lý này để đưa ra những lời hứa hẹn hấp dẫn, như cam kết lợi nhuận cao, rủi ro thấp, nhằm dụ dỗ nạn nhân.

Hiện nay, sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội đang là công cụ đắc lực giúp các đối tượng lừa đảo tiếp cận nạn nhân. Chúng sử dụng các nền tảng này để quảng cáo và mời gọi tham gia đầu tư thông qua các sàn giao dịch giả mạo, không có sự giám sát hoặc cấp phép từ cơ quan chức năng, dẫn đến khó kiểm soát vi phạm. Việc thiếu các biện pháp quản lý kịp thời và mạnh mẽ tạo điều kiện cho hoạt động lừa đảo lan rộng.

Cùng với đó, các đối tượng lừa đảo không ngừng cải tiến các phương thức, từ việc giả mạo danh tính, tạo lập sàn giao dịch ảo, đến việc sử dụng tài khoản ảo và công cụ công nghệ cao để qua mắt nạn nhân. Chúng thường tạo ra các kịch bản thuyết phục, dễ dàng đánh lừa ngay cả những nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm.

Trong khi đó, hệ thống pháp lý để quản lý vấn đề này tại Việt Nam chưa đủ chặt chẽ. Mặc dù đã có những quy định và chế tài xử lý, hệ thống pháp lý liên quan đến lĩnh vực này vẫn tồn tại nhiều "kẽ hở". Việc ban hành các chính sách chưa kịp thời hoặc chưa đủ sức răn đe khiến các đối tượng lừa đảo không bị xử lý triệt để, từ đó tiếp tục tái diễn các hành vi vi phạm.

PV: Theo ông, để nâng cao hiệu quả phòng, chống lừa đảo tài chính, chứng khoán, cần có những giải pháp gì?

LS Vũ Văn Biên: Trước tình trạng lừa đảo tài chính và chứng khoán ngày càng phức tạp, việc triển khai các giải pháp đồng bộ là hết sức cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường tài chính Việt Nam.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý bằng cách sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật để tăng cường năng lực quản lý và xử phạt các hành vi lừa đảo. Đồng thời, tăng cường giám sát và minh bạch thông tin trên thị trường, nhằm giúp nhà đầu tư tiếp cận thông tin chính xác.

Bên cạnh đó, cần nâng cao nhận thức của nhà đầu tư thông qua các chương trình giáo dục, tuyên truyền về các hình thức lừa đảo và cách phòng tránh; tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và phối hợp trong việc phòng chống các hành vi lừa đảo xuyên biên giới.

Người dân cần nâng cao cảnh giác, không tin tưởng các lời mời gọi đầu tư với lợi nhuận cao và không có rủi ro, đặc biệt từ các sàn giao dịch không rõ nguồn gốc. Đồng thời, cần xác minh, tìm hiểu kỹ về sàn giao dịch, công ty hoặc tổ chức trước khi đầu tư, chỉ nên đầu tư vào các sàn giao dịch chính thống đã được cơ quan nhà nước cấp phép hoạt động; bảo mật thông tin cá nhân và báo cáo cơ quan chức năng khi phát hiện dấu hiệu lừa đảo cũng là những biện pháp quan trọng để bảo vệ bản thân.

Việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên, cùng với tuyên truyền, nâng cao nhận thức và cảnh giác của người dân, sẽ góp phần hiệu quả trong việc phòng tránh các vụ lừa đảo tài chính và chứng khoán, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường tài chính Việt Nam.

Xin cảm ơn ông!

Đình Khương (thực hiện)

vietinbank