Lật tẩy "mánh khóe" trốn thuế trong kinh doanh online

Loạt “mánh khóe” nhằm trốn thuế

Thời gian gần đây, tại nhiều tỉnh, thành phố lớn xôn xao chuyện nhiều tiểu thương và hộ kinh doanh nhỏ lẻ đã đăng tải trên mạng xã hội các thông báo đề nghị khách hàng không ghi nội dung chuyển khoản liên quan đến việc mua bán hàng hóa, dịch vụ.

Thậm chí, một số quán ăn và cửa hàng còn từ chối hoàn toàn hình thức thanh toán qua chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt, gây không ít bất tiện cho người tiêu dùng.

Ngoài ra, một bộ phận không nhỏ người bán hàng online hiện nay không thực hiện đăng ký kinh doanh, không kê khai thuế dù có doanh thu cao, ổn định. Họ tận dụng các nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử hoặc nhóm kín để giao dịch “chui”, né hoàn toàn khỏi tầm giám sát của cơ quan thuế.Một trong những “ chiêu” phổ biến là chia nhỏ doanh thu vào nhiều tài khoản cá nhân khác nhau. Thay vì dùng một tài khoản cố định, nhiều người bán hàng online sử dụng hàng loạt tài khoản ngân hàng khác nhau, đứng tên người thân hoặc nhân viên, nhằm phân tán doanh thu, tránh bị truy thu hoặc kiểm soát từ ngành thuế.

Một chiêu khá tinh vi khác là sử dụng mã QR thanh toán không đúng với tài khoản chủ shop. Ví dụ, thay vì để khách hàng chuyển khoản vào tài khoản kinh doanh hoặc tài khoản đăng ký với cơ quan thuế, người bán sẽ dán mã QR của tài khoản cá nhân khác, để tách biệt dòng tiền thực tế khỏi hệ thống giám sát. Ngoài ra, nhiều chủ shop còn dùng ví điện tử để giao dịch thay vì qua tài khoản ngân hàng truyền thống. Việc thanh toán qua ví điện tử như Momo, ZaloPay, ShopeePay, Viettel Money… giúp nhiều nhà buôn ẩn dòng tiền, đặc biệt khi tài khoản ví không liên kết trực tiếp với tên cửa hàng hay mã số thuế.

Nhiều tiểu thương và hộ kinh doanh nhỏ lẻ đã đăng tải trên mạng xã hội các thông báo không nhận chuyển khoản

Tuy nhiên, pháp luật hiện hành đã quy định ví điện tử cũng là phương tiện thanh toán cần quản lý, và ngân hàng, tổ chức trung gian thanh toán phải có trách nhiệm cung cấp dữ liệu khi có yêu cầu của cơ quan thuế, công an. Do đó, tưởng là “vùng xám” nhưng thực chất không an toàn, và có thể bị phát hiện nếu cơ quan chức năng siết quản lý giao dịch điện tử.

Đơn cử mới đây nhất, Công an tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với L.T.A.T. (33 tuổi, trú tại TP Vũng Tàu) để điều tra về hành vi trốn thuế và buôn lậu. T. bị phát hiện kinh doanh hàng hóa nhập từ Thái Lan qua nhiều tài khoản trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội như Facebook, TikTok nhưng không đăng ký kinh doanh, không kê khai và không nộp thuế.

Theo điều tra, từ đầu năm 2023 đến tháng 5/2025, T. đã thu về hơn 27 tỷ đồng doanh thu từ bán hàng online, nhưng trốn thuế hơn 400 triệu đồng. Hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn làm méo mó môi trường cạnh tranh thương mại.

Theo quy định pháp luật hiện hành, kinh doanh online không kê khai thuế, không đóng thuế thì tuỳ mức mức độ vi phạm, số tiền vi phạm mà người trốn thuế sẽ bị xử lý hành chính hoặc xử lý hình sự.

Có hợp pháp không, xử lý như thế nào?

Theo các chuyên gia, việc cố tình giao dịch không minh bạch không chỉ không giúp né tránh nghĩa vụ thuế, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý đối với hộ kinh doanh.

Ông Nguyễn Văn Được - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín

Trao đổi với PetroTimes về vấn đề này, Ông Nguyễn Văn Được - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín, Ủy viên thường trực Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, về nguyên tắc, theo quy định của pháp luật, việc thanh toán qua tài khoản nào là thỏa thuận giữa người bán và người mua, miễn là hai bên đồng ý.

Tuy nhiên, dù sử dụng tài khoản nào, nếu có hoạt động bán hàng thì đều phải lập hóa đơn, ghi nhận doanh thu và thực hiện nghĩa vụ thuế. Trường hợp cố tình chia nhỏ doanh thu vào nhiều tài khoản với mục đích không kê khai để trốn thuế là hành vi gian lận, vi phạm quy định tại Điều 143 Luật Quản lý thuế.

Nghị định 125/2020/NĐ-CP, quy định hành vi trốn thuế sẽ bị xử phạt bằng tiền, với mức phạt tăng dần tùy theo các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ.

Theo đó, nếu hành vi trốn thuế gây thiệt hại dưới 100 triệu đồng thì có thể bị xử phạt hành chính từ 1 đến 3 lần số thuế trốn đối với tổ chức, và từ 0,5 đến 1,5 lần đối với cá nhân. Trường hợp số tiền trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 200 Bộ luật Hình sự, với mức phạt tiền lên tới 4,5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 3 đến 7 năm đối với cá nhân; tổ chức vi phạm có thể bị phạt tiền lên đến 10 tỷ đồng. Ngoài ra, tòa án có thể áp dụng các hình phạt bổ sung như cấm hành nghề, cấm đảm nhiệm chức vụ, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Trong một số trường hợp, nếu hành vi trốn thuế đã quá thời hiệu xử phạt thì người nộp thuế vẫn không thoát nghĩa vụ tài chính. Khi đó, họ sẽ buộc phải nộp đầy đủ số tiền thuế đã trốn cùng với tiền chậm nộp vào ngân sách Nhà nước.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Được, về bản chất, mọi hành vi nhằm che giấu doanh thu, trốn kê khai, trốn nộp thuế đều là vi phạm pháp luật. Dù được “ngụy trang” dưới hình thức hợp pháp như dùng nhiều tài khoản, dùng ví cá nhân hay không phát hành hóa đơn, thì khi bị chứng minh là có mục đích gian lận thuế, cá nhân kinh doanh đều có thể bị xử lý nghiêm theo quy định.

Không những thế, những “chiêu né thuế” này còn tạo môi trường kinh doanh không công bằng, khiến doanh nghiệp chân chính bị thiệt thòi và ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách nhà nước – đặc biệt trong bối cảnh kinh tế số phát triển nhanh chóng.

Cũng theo chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được, hiện nay, cơ quan thuế không chỉ quản lý thông qua hóa đơn, mà còn giám sát qua dòng tiền và giao dịch bên thứ ba. Ví dụ, với hoạt động bán hàng qua sàn thương mại điện tử, việc thu thuế đã được triển khai thông qua các nền tảng, khó có thể né tránh.

Ngoài ra, với những giao dịch không qua sàn, như qua Facebook, Zalo…, cơ quan thuế sẽ kết hợp biện pháp quản lý truy vết giao dịch, thu thập thông tin từ bên vận chuyển, bên trung gian thanh toán (shipper, ngân hàng...), cũng như phản ánh, tố giác từ người dân và khách hàng.

Một số hộ kinh doanh lợi dụng việc thanh toán bằng tiền mặt và không xuất hóa đơn để né thuế. Để khắc phục điều này, ngành thuế đang đẩy mạnh triển khai chương trình “hóa đơn may mắn” – mỗi hóa đơn điện tử từ máy tính tiền được cấp một mã số, định kỳ được quay số trúng thưởng. Đây là biện pháp khuyến khích người dân yêu cầu hóa đơn khi mua hàng, từ đó góp phần tăng cường tính minh bạch và chống thất thu thuế.

Bên cạnh đó, cơ quan thuế cũng tăng cường công tác tuyên truyền, đồng thời áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm minh, đủ sức răn đe theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP và Bộ luật Hình sự. Mới đây, Thông tư 32/2025 của Bộ Tài chính đã bổ sung hướng dẫn cụ thể về cơ chế thực hiện chương trình “hóa đơn xổ số may mắn”, được kỳ vọng sẽ tạo thêm động lực cho người dân cùng tham gia giám sát nghĩa vụ thuế.

Có thể nói, trong nền kinh tế số, sự minh bạch và tuân thủ pháp luật là yếu tố sống còn với mọi mô hình kinh doanh, dù lớn hay nhỏ. Những “chiêu né thuế” có thể giúp lợi nhuận tăng trong ngắn hạn, nhưng về dài hạn lại tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và làm suy giảm niềm tin thị trường.

Cạnh tranh công bằng chỉ có thể đạt được khi mọi người bán, từ cá nhân kinh doanh đến doanh nghiệp đều đứng trên một “mặt phẳng thuế” đúng quy định. Và việc “cởi mở” trong khai báo thuế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là một phần trách nhiệm xã hội của người làm kinh doanh trong thời đại số.

Huy Tùng