Càng trong khó khăn, nhận thức về giá trị của ASEAN càng tăng

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng.

Phóng viên: Xin Thứ trưởng cho biết về điểm nhấn của Hội nghị lần này?

Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng: Hội nghị lần này diễn ra trong thời điểm hết sức đặc biệt. ASEAN đứng trước rất nhiều thách thức, có thể nói là vô cùng khó khăn, cả do các đợt bùng phát và lây lan biến thể mới của dịch bệnh COVID-19 ở khu vực, cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt giữa các nước lớn, cũng như tình hình phức tạp ở Biển Đông và chính biến tại Myanmar.

Trong bối cảnh đó, điểm nhấn mà Hội nghị đạt được là: càng trong khó khăn, càng thấy nổi bật giá trị của ASEAN và nhận thức của các nước về giá trị này cũng ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, quyết tâm của các nước thành viên ASEAN ngày càng mạnh mẽ, được cộng hưởng với sự ủng hộ và cam kết cao của các nước đối tác trong khu vực, tôn trọng vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực này. Tôi cho rằng đây là kết quả rất là tốt.

Điểm thứ hai là về vấn đề gay cấn nhất ở khu vực hiện nay, đó là vấn đề Myanmar. Hội nghị lần này đã quyết tâm triển khai thực hiện Đồng thuận 5 điểm của các Nhà lãnh đạo ASEAN. Dù rất khó khăn, nhưng ASEAN đã đạt được đồng thuận cử được Đặc phái viên của Chủ tịch ASEAN về Myanmar, đó là Bộ trưởng Ngoại giao thứ 2 của Brunei. Đồng thời, ASEAN cũng đã quyết định triển khai các hoạt động hỗ trợ nhân đạo cho Myanmar, thông qua Trung tâm Điều phối ASEAN về hỗ trợ nhân đạo trong quản lý thiên tai (AHA) do Tổng thư ký ASEAN đứng ra gánh vác, điều phối.

Về COVID-19, ASEAN khẳng định nỗ lực triển khai các sáng kiến chung, tiếp tục các kế hoạch hợp tác trong ứng phó dịch bệnh. ASEAN cũng nhận được nhiều cam kết hợp tác, hỗ trợ của các Đối tác để vượt qua dịch bệnh, với số lượng vắc-xin dành cho các nước ASEAN càng ngày càng nhiều cùng các kế hoạch phục hồi kinh tế hậu dịch đang được tích cực thúc đẩy.

Về đối ngoại, ASEAN cũng đã đạt được dấu mốc rất quan trọng, đó là việc đồng ý chấp thuận để Vương quốc Anh trở thành Đối tác đối thoại của ASEAN.

Tại Hội nghị, Việt Nam đã đề xuất những sáng kiến gì để thúc đẩy tinh thần đoàn kết, đồng thuận trong giải quyết các vấn đề thách thức của ASEAN, thưa Thứ trưởng?

- Việt Nam tham gia Hội nghị lần này với tâm thế là vừa hoàn thành nhiệm vụ Chủ tịch ASEAN 2020 với rất nhiều kết quả, đề xuất, sáng kiến mà chúng ta đề ra được coi là tài sản chung của ASEAN. Trên tinh thần đó, chúng ta tiếp tục phát huy vai trò trong thúc đẩy triển khai các kết quả đã đạt được trong năm ASEAN 2020, duy trì được các nội dung là quan tâm của chúng ta trong chương trình nghị sự của ASEAN, trong đó có vấn đề gắn sự hợp tác tiểu vùng với các chương trình hợp tác của ASEAN. Chúng ta cũng đã phát huy vai trò rất tích cực trong việc giải quyết các vướng mắc, khó khăn, bế tắc vì các quan điểm khác nhau, ý kiến khác nhau trong hội nghị. Và chính chúng ta là người đã đưa ra đề xuất và vận động các nước để đi đến thỏa thuận cử Đặc phái viên về Myanmar, cũng như đạt được đồng thuận để Anh trở thành Đối tác đối thoại của ASEAN.

Ngoài ra, chúng ta cũng đề xuất, thúc đẩy các Đối tác của ASEAN tăng cường hợp tác, cam kết và hỗ trợ ASEAN về cung cấp vắc-xin, chuyển giao công nghệ sản xuất vắc xin cho các nước ASEAN.

Bất chấp khó khăn do dịch bệnh, ASEAN đã đạt được những tiến bộ ra sao trong nỗ lực xây dựng các trụ cột và triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025?

- COVID-19 là thách thức rất lớn, đã thu hút sự quan tâm, chú ý của các nước để chống dịch. Tuy nhiên, công việc xây dựng Cộng đồng ASEAN vẫn tiến triển tích cực. Chúng ta rất phấn khởi là các Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng đến năm 2025 đã và đang được triển khai đều khắp trên tất cả các trụ cột. Cụ thể, trụ cột Chính trị-an ninh đã hoàn tất 96% các dòng hành động, trụ cột Kinh tế đã hoàn tất 88%, còn trụ cột Văn hóa-xã hội hoàn tất 72%. Đó là những kết quả rất đáng khích lệ.

Những kế hoạch đặt ra của ASEAN như xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025 thì các nước đã nhất trí với Lộ trình xây dựng và thành lập Nhóm đặc trách cao cấp xây dựng Tầm nhìn; ASEAN cũng tiếp tục triển khai kiểm điểm thực hiện Hiến chương ASEAN.

Có thể nói các công việc đặt ra đều được quan tâm triển khai trong năm nay.

Xin Thứ trưởng cho biết, về quan hệ đối ngoại của ASEAN, chúng ta đã đạt được những gì qua các hội nghị lần này?

- Về đối ngoại, như đã nói một phần ở trên, trước hết, các nước Đối tác đến đây, dự họp với ASEAN với tinh thần ủng hộ ASEAN rất là cao, với sự thừa nhận về giá trị và vai trò của ASEAN, đặc biệt trong lúc khó khăn này, và rất tôn trọng ý kiến của ASEAN.

Các nước Đối thoại rất mong muốn gắn kết chiến lược, chính sách của mình với hợp tác khu vực, với quan điểm về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của ASEAN. Đây là một kết quả rất là tốt.

Điểm nữa là, như đã nói, các nước Đối tác đến đây đều có các cam kết rất mạnh mẽ, rất cụ thể về việc hỗ trợ ASEAN chống COVID và phục hồi bằng những việc rất cụ thể. Nước thì cung cấp vắc-xin và cung cấp kỹ thuật, chẳng hạn như thiết bị kho lạnh để chứa vắc-xin. Nước thì giúp đào tạo cán bộ y tế. Nước thì hỗ trợ tiền để ASEAN có thể tăng cường Quỹ COVID để mua thêm vắc-xin...

Một kết quả nữa là Anh đã trở thành Đối tác đối thoại của ASEAN.

Cho nên, có thể nói các mối quan hệ đối ngoại của ASEAN đã được củng cố và tăng cường hơn rất nhiều.

Thưa Thứ trưởng, các nước ASEAN đã đạt được cam kết như thế nào về vấn đề Myanmar?

Như đã nói, ASEAN đã triển khai kết quả về Đồng thuận 5 điểm của các Nhà lãnh đạo. Quan trọng nhất là bước khởi đầu là đã xác định được, cử được đặc phái viên của ASEAN, là BTNG II của Brunei và đã được Myanmar chấp thuận và cam kết tạo điều kiện để Đặc phái viên thực hiện nhiệm vụ của mình.

Hai là đã đạt được đồng thuận về giao nhiệm vụ về hỗ trợ nhân đạo cho Trung tâm AHA và việc này phải được triển khai ngay. Đồng thời, Tổng thư ký của ASEAN sẽ đảm nhiệm việc này.

Một vấn đề rất được quan tâm hiện nay là vắc-xin. Hiện tại, việc sử dụng Quỹ ASEAN ứng phó COVID-19 để mua sắm, chuyển giao công nghệ về vắc-xin đã được các nước tiếp cận như thế nào?

Quỹ ASEAN Ứng phó COVID-19 đã được thiết lập trong năm ngoái, cho đến nay đã có 20,8 triệu USD đóng góp của các nước thành viên và các nước Đối tác của ASEAN. ASEAN đã quyết định sử dụng 10,5 triệu USD để mua vắc-xin cho các nước thành viên thông qua hợp tác với UNICEF. Hiện nay, thỏa thuận giữa ASEAN và UNICEF đang được hoàn tất. Chúng tôi hy vọng là sẽ sớm hoàn tất để có thể triển khai và thông qua UNICEF, dùng tiền đó để mua vắc-xin cho các nước ASEAN.

Về khía cạnh phục hồi sau đại dịch, ASEAN đã đạt được thống nhất gì qua Hội nghị lần này?

Thứ nhất, ASEAN quyết tâm không để đứt gãy chuỗi cung ứng, duy trì các giao dịch, giao thương của các nước không bị ảnh hưởng, tạo điều kiện cao nhất có thể trong hoàn cảnh này cho doanh nghiệp để có thể duy trì thương mại và đầu tư.

Đặc biệt là ASEAN sẽ đẩy mạnh hợp tác để chuyển đổi số. Các Bộ trưởng ASEAN phụ trách về hợp tác số đã thông qua Kế hoạch chuyển đổi số của ASEAN cho đến năm 2025. Đấy là tiến bộ rất lớn, và các nước sẽ đẩy mạnh triển khai thương mại điện tử trong ASEAN.

Đồng thời ASEAN quyết tâm tận dụng và đẩy mạnh các Hiệp định đã ký kết về tự do hóa thương mại, xác định với nhau là cố gắng để phê chuẩn sớm nhất Hiệp định RCEP.

Liên quan đến vấn đề an ninh, an toàn hàng hải, hàng không ở Biển Đông đã được các nước ASEAN và các Đối tác rất quan tâm và tập trung trong các phiên thảo luận. Các nước ASEAN và các đối tác đã đạt được những điểm chung nào, thưa Thứ trưởng?

- Tình hình Biển Đông có những phức tạp nhất định. Trong tình hình đó, ASEAN vẫn duy trì quan điểm nhất quán của mình. Đó là ủng hộ, nhấn mạnh hòa bình, ổn định, tự do hàng hải, hàng không ở khu vực và xây dựng lòng tin. Và các nước phải kiềm chế, không có hành động làm theo thang căng thẳng, hoặc các hành động quân sự hóa hay tái tạo đảo, hoặc những hoạt động gây tổn hại quyền lợi chính đáng của các nước ở ven biển. Các nước nhất trí rất cao, đề cao vai trò của luật pháp quốc tế, trong đó UNCLOS. Đặc biệt là nhấn mạnh UNCLOS là khuôn khổ để điều chỉnh các hoạt động của các nước trên biển và trên đại dương. Điều đó rất quan trọng.

Quan trọng nữa, là các nước nhất trí rằng COC phải thực chất, tổng thể, phù hợp luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS. Và điểm mới là: trước đây, đây chỉ là quan điểm của ASEAN thì nay Trung Quốc cũng đã chấp nhận quan điểm đó. Điều đó sẽ định hướng quá trình thương lượng COC thời gian tới.

Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Vân Anh