Vì sao cuộc đấu giá khí cho Đường ống xuyên Adriatic thất bại?

Sơ đồ Đường ống dẫn khí TANAP và TAP.

Nhóm thương mại của TAP nói với S&P Global Platts: "Chúng tôi xác nhận rằng đợt kiểm tra thị trường năm 2019 đã kết thúc và không có giá thầu ràng buộc nào được gửi đến". Nhà điều hành TAP ngày 22 tháng 7 vừa qua cũng xác nhận không có hồ sơ dự thầu ràng buộc nào để bổ sung công suất trong đường ống TAP 10 Bcm/năm đưa khí đốt từ Azerbaijan qua Thổ Nhĩ Kỳ đến châu Âu.

Kết quả của cuộc kiểm tra thị trường có thể cho thấy dấu hỏi về nhu cầu khí đốt của châu Âu trong tương lai và nhu cầu về năng lực nhập khẩu bổ sung. Nhà phân tích quản lý James Huckstepp của S&P Global Platts Analytics nói rằng: “Mặc dù giá cả nhanh chóng giữ gần mức cao nhất mọi thời đại, điều này có thể phản ánh sự bi quan đối với triển vọng nhu cầu dài hạn”.

Thử nghiệm thị trường

Đấu giá được công bố vào năm 2019 là một cuộc thử nghiệm thị trường với nhiều kỳ vọng thị trường sẽ phản ứng tích cực. Tuy nhiên, có nhiều lý do khác nhau cho điều này - kiểm dịch, nền kinh tế phục hồi chậm và sự miễn cưỡng của người bán và người mua khí đốt tiềm năng về các cam kết dài hạn.

Theo Ông Murad Heydarov, Thành viên Hội đồng quản trị của TAP, thì các cuộc đấu giá này phải được hoàn thành vào năm 2020. Tuy nhiên, thời hạn cho các cuộc đấu giá này đã bị hoãn lại do dịch bệnh. Không có yêu cầu nào về khối lượng hay đề nghị kết nối đường ống được đưa ra. Ở giai đoạn này, thị trường đã phản ứng tiêu cực.

TAP đã bắt đầu thử nghiệm thị trường để mở rộng đường ống vào năm 2021. Ông Murad Heydarov cho biết, thử nghiệm thị trường sẽ được tiến hành trong hai giai đoạn chính. Giai đoạn đầu tiên sẽ là giai đoạn không bắt buộc, bắt đầu vào ngày 12 tháng 7 và giai đoạn thứ hai sẽ là giai đoạn bắt buộc, sẽ bắt đầu không muộn hơn mùa hè năm 2022. Giai đoạn không bắt buộc hiện đang được tiến hành. Cho đến nay, những người tham gia đã bày tỏ quan điểm của mình và họ có thể đặt trước khối lượng bổ sung mà không có bất kỳ nghĩa vụ nào. Sau đó, giai đoạn bắt buộc sẽ bắt đầu. Quá trình này được quy định đầy đủ bởi luật pháp của Châu Âu. Tuy nhiên, ông Murad Heydarov tiết lộ rằng thị trường hiện đang sử dụng khối lượng TAP trên cơ sở ngắn hạn và cho biết thêm: "Một lý do khác khiến người mua và người bán tiềm năng không sử dụng đường ống trong thời gian dài là Ủy ban châu Âu đang xem xét việc thông qua luật mới về chuyển đổi năng lượng, năng lượng tái tạo và giảm phát thải hydrocacbon vào khí quyển. Ngoài ra, tình trạng cung cấp khí tự nhiên vẫn chưa được biết đến và đang được thảo luận ở Châu Âu. Ngày nay, có nhiều người ủng hộ việc Ủy ban Châu Âu không nhận được hỗ trợ tài chính cho các dự án khí đốt. Một nhóm khác nói rằng khí tự nhiên sẽ cần thiết trong giai đoạn chuyển đổi. Những người tham gia thị trường cố gắng tìm một thỏa hiệp về những vấn đề này. Tất cả điều này khiến cho cả người mua lẫn người vận chuyển và thị trường nói chung cảm thấy không chắc chắn."

Quan chức TAP này tin rằng đó chưa phải là kết thúc: "Các cuộc đấu giá như vậy sẽ được tổ chức hai năm một lần. Các cuộc đấu giá cho năm 2021 đã bắt đầu. Nó cũng sẽ diễn ra vào năm 2023."

TAP cho biết họ đang đưa ra ba kịch bản mở rộng: mở rộng hạn chế lên 14,4 Bcm/năm, mở rộng một phần lên 17,1 Bcm/năm và mở rộng toàn bộ lên 20 Bcm/năm.

Cạnh tranh vận chuyển khí

TAP vận chuyển khí đốt tự nhiên từ mỏ khổng lồ Shah Deniz ở khu vực Azerbaijan trên Biển Caspi đến châu Âu. Đường ống dài 878 km kết nối với Đường ống xuyên Anatolian (TANAP) tại biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Hy Lạp ở Kipoi, băng qua Hy Lạp và Albania và Biển Adriatic trước khi vào bờ ở miền Nam nước Ý.

TAP sẽ tạo điều kiện cung cấp khí đốt cho các nước Đông Nam Âu thông qua các đầu mối liên kết tiềm năng. Đặc biệt, Bulgaria sẽ có thể cung cấp tới 33% tổng nhu cầu khí đốt của mình thông qua TAP sau khi hoàn thành Interconnector Hy Lạp Bulgaria (IGB). Việc TAP xuất cảnh ở Hy Lạp và Albania cùng với việc đổ bộ vào Ý mang lại nhiều cơ hội cho việc vận chuyển thêm khí đốt từ Azerbaijan đến các thị trường châu Âu rộng lớn hơn.

TAP được đánh giá cao cho phép khí đốt từ Azerbaijan đến châu Âu - bắt đầu đưa khí đốt từ biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ vào Hy Lạp và chuyển tiếp sang Ý vào cuối năm 2020.

Là một bộ phận quan trọng của Hành lang khí đốt phía Nam, TAP có tầm quan trọng về mặt chiến lược và kinh tế đối với châu Âu và rất cần thiết trong việc cung cấp khả năng tiếp cận đáng tin cậy với một nguồn khí tự nhiên mới. TAP đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy an ninh năng lượng của châu Âu, đa dạng hóa nguồn cung cấp, cũng như các mục tiêu khử cacbon.

Trong ba quốc gia quan trọng đối với Gazprom ở Nam Âu là Hy Lạp, Bulgaria và đặc biệt là Ý, khí đốt Azerbaijan sẽ tiếp tục cạnh tranh với khí đốt của Nga, năm 2021, đường ống dẫn khí đốt Trans-Adriatic TAP được đưa vào sử dụng. Cùng với TANAP, nó tạo thành Hành lang khí đốt phía Nam để cung cấp cho EU, đi qua

Như vậy, có thể thấy hai vấn đề, một mặt, khí đưa vào đường ống TAP chịu sự cạnh tranh khốc liệt của khí đốt từ Nga qua các đường ống khác nhau, mặt khác TAP làm giảm sự phụ thuộc của Châu Âu vào khí đốt Nga.

Sơ đồ các đường ống dẫn khí ở Châu Âu.

Tuy nhiên, nhìn trên bản đồ, khu vực Châu Âu đang hiện diện những đường ống khí khổng lồ như Turkstream - đưa khí từ Nga qua Thổ Nhĩ Kỳ sang Hy lạp, Bulgaria, Serbia, Hungary, Slovakia, và cả Austria; Yamal-Europe - cung cấp khí cho Belorus và Ba Lan. Nord Stream 2 – đường ống chiến lược, nhiều khả năng sẽ đi vào hoạt động trong vài tháng tới, thì đường ống TAP từ Ajerbaizan sang phía Nam của Châu Âu thật nhỏ bé, cạnh tranh giữa hai khu vực, nếu có, cũng không đáng kể vào giai đoạn hiện nay. Nếu so sánh về công suất các đường ống, chắc bức tranh sẽ càng rõ ràng hơn.

Elena