Ngôi chùa không thờ Phật ở Sóc Trăng

Hỏa Đức Tự (Miếu Bà Hỏa) thành phố Sóc Trăng

1. Tại sao người dân Sóc Trăng thờ Bà Hỏa?

Lửa vốn là hiện tượng của tự nhiên và từ xa xưa, con người đã biết đến vai trò vô cùng quan trọng của lửa trong sinh hoạt, sản xuất. Khi được con người phát hiện và sử dụng, lửa dần trở thành một biểu tượng quan trọng có tính phổ biến trong văn hóa loài người và đóng vai trò quan trọng trong tiến trình phát triển của nhân loại.

Ở hầu hết các nền văn hóa, lửa đã được con người thần thánh hóa, thờ cúng bởi họ nhận biết được cả mặt tích cực và tiêu cực của lửa: vừa có chức năng tái sinh lại vừa có tính hủy diệt, qua đó thấy được sự tàn phá khốc liệt của lửa bởi nếu chỉ đôi chút bất cẩn là cả căn nhà, xóm làng, rừng rú có thể thành tro bụi. Về mặt tâm linh, trong dân gian có nhiều truyền thuyết khác nhau về Thần Lửa, trong đó có truyền thuyết về hai vị thần lửa là Nam Phương Xích Đế và Quang Hoa Mã Nguyên Súy; hay có nơi lại kể sự tích Thần Lửa theo thuyết của Trung Quốc với ba vị Thần là Chúc Dung, Viêm Đế và Hồi Lộc.

Tán cây còng cổ thụ bao trọn khuôn viên Miếu Bà Hỏa

Khác với thần thoại Ấn Độ và Hy Lạp, Thần Lửa trong thần thoại người Việt được miêu tả là một bà già mặt mũi hung dữ cho nên người ta thường gọi là Bà Hỏa - đó là hình ảnh của một ngọn lửa đang bùng cháy. Hình ảnh đó còn được khắc họa rõ nét trong truyện Nữ thần lửa với một bà lão rất hung dữ, khó tính, luôn thè ra chiếc lưỡi đỏ lòm. Chuyện kể rằng trong một lần Bà đi vắng, có chàng trai phát hiện ra bếp lửa thần bèn vào nấu nướng thức ăn rồi ngủ quên. Bà lão trở về thấy vậy bèn dội nước làm tắt bếp rồi bỏ đi, chàng trai tỉnh dậy vội bới đống tro tàn để tìm lửa thì thấy còn một chấm lửa đỏ liền mang về nhà ủ để dùng. Một hôm, chàng trai đi vắng, lửa bốc cháy vách nhà, người vợ vội dùng nước dội tắt lửa thần; từ đó người trần không còn lửa thần để dùng.

Với quan niệm “vạn vật hữu linh”, người xưa coi các hiện tượng đều do một hoặc một số vị thần linh được Thượng đế trao trách nhiệm cai quản, phụ trách như thần Mây, thần Sét, thần Núi và cả thần Lửa nữa. Vì lo sợ thần lửa nổi giận nên dân gian đã thờ Thần Lửa để trấn giữ không cho lửa tung hoành hủy hoại nhà cửa, tài sản của con người đồng thời để hiện thực hóa tín ngưỡng đó, con người đã lập đền miếu để thờ phụng, cầu xin Thần Lửa và các vị thần bảo trợ cho cuộc sống của mình được bình yên, tránh mọi rủi ro, bất hạnh. Hơn nữa, ông cha ta xưa kia đã xem Thuỷ - Hoả - Đạo - Tặc (nước, lửa, trộm cướp và giặc giã) là bốn đại nạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống con người. trong đó hỏa hoạn được xem là nguy hiểm hơn cả trộm cắp và giặc giã.

Chánh điện thờ Hỏa Đức Thánh Mẫu trong Miếu Bà Hỏa Sóc Trăng

2. Hỏa Đức Tự (Miếu Bà Hỏa) ở Sóc Trăng

Với dân số khoảng 1,3 triệu người sống trên địa bàn 11 huyện - thị - thành, tỉnh Sóc Trăng là nơi diễn ra nhiều hoạt động tín ngưỡng của ba tộc người Kinh, Hoa, Khmer, trong đó có tín ngưỡng thờ Bà Hỏa. Có thể nói đây là hoạt động tín ngưỡng hiếm hoi trong cộng đồng dân cư ở khu vực Nam Bộ.

Theo cấu tạo của tiếng Việt, khi chữ Tự (寺) được dùng đứng sau làm thành tố chính (trung tâm ngữ) để kết hợp với một từ định danh nào đó (định ngữ) tạo thành một cụm danh từ nhằm nêu tên gọi một ngôi chùa cụ thể, như Trấn Quốc Tự, Kim Liên Tự, Bửu Lâm tự, Vĩnh Nghiêm Tự…Và như vậy, ai cũng hiểu, Tự nghĩa là chùa, mà đã là chùa thì phải có thờ Phật, nhưng riêng tại Hỏa Đức Tự thì chẳng thấy thờ một vị Phật nào!

Tìm gặp ông Huỳnh Ngọc Hưng (tên thường dùng Huỳnh Tên) là Trưởng ban trị sự Hỏa Đức Tự để giải tỏa thắc mắc trên thì được biết: Hỏa Đức Tự, người địa phương trước nay vẫn thường gọi là Miếu Bà Hỏa vốn là một ngôi miếu nhỏ nằm cạnh một gốc cây còng cổ thụ ở góc ngã tư đường Nguyễn Đình Chiểu và Phan Đình Phùng thuộc khóm 1, phường 4 TP Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng. Tương truyền hơn 100 năm trước tại cây còng cổ thụ ở ngã tư này, vào những đêm tối trời người dân sở tại thường thấy có đốm lửa bay lên từ ngọn cây nên họ cho rằng có Bà Hỏa hiển linh nên lập ngôi miếu nhỏ để thờ cúng, cầu mong tránh được những rủi ro, bất hạnh do lửa gây ra và họ gọi là Miếu Bà Hỏa.

Theo thời gian, Miếu Bà Hỏa ngày càng có nhiều người ở các nơi trong tỉnh đến cúng viếng, đâc biệt là người Hoa và được tôn tạo dần dần. Khoảng năm 1973, ông Trương Văn Ngươn (Hai Ngươn) đã khởi xướng mọi người đóng góp để mở rộng diện tích miếu thờ; vách, mái được lợp tol đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân địa phương. Sau ngày 30/4/1975, cũng như nhiều ngôi miếu thờ dân gian khác trong cả nước, miếu Bà Hỏa tạm ngưng hoạt động do chính quyền lúc ấy lo ngại “mê tín dị đoan”. Mãi đến năm 1978, sau nhiều lần thỉnh nguyện, miếu được Nhà nước cho phép hoạt động trở lại nhưng với điều kiện không gọi là MIẾU nữa mà phải gọi là CHÙA. Từ đấy, MIẾU BÀ HỎA được định danh là HỎA ĐỨC TỰ cho đến nay mặc dù nơi đây chẳng thấy tượng Phật nào (ngoài hai tượng Đức Di Lặc và Quán Thế Âm Bồ tát mà dân gian vẫn quen gọi là Phật Di Lặc và Phật Bà Quan Âm.

Sau khi được phép hoạt động, ông Lê Xuân Lộc (Sáu Huê) được cử làm Trưởng ban Trị sự nhiệm kỳ đầu tiên và Ban trị sự nhiệm kỳ 2 tiếp nối từ năm 2018 đến nay do ông Huỳnh Ngọc Hưng làm Trưởng ban.

Năm 1990, miếu được trùng tu bằng vật liệu kiên cố trên diện tích 218 m2, gồm ba tầng: tầng trệt là điện thờ, tầng một là nơi lưu giữ những tặng vật do bá tánh hỉ cúng và gian thờ hương linh những người đã có đóng góp nhiều công đức cho Miếu, tầng hai là nơi thờ, cúng binh.

Bệ thờ Sơn Thần Bạch Hổ và Tứ Hải Thanh Long trong Miếu Bà Hỏa Sóc Trăng

Bên ngoài mặt tiền Hỏa Đức Tự, có hai miếu nhỏ ở hai bên thờ Ông Tà và Thổ Thần. Bước vào điện thờ sẽ gặp ngay bệ thờ Sơn Thần Bạch Hổ ở phía tay trái và bệ thờ Tứ Hải Thanh Long ở phía bên tay phải.

Ngay chính diện điện thờ, chiếm một khoảng không gian rộng rãi là nơi thờ Hỏa Đức Thánh Mẫu với đèn hoa rực rỡ và tượng Bà lộng lẫy trong bộ xiêm y, áo mão được thay mỗi tháng một lần vào ngày 24 âl. Hai bên trái, phải điện thờ Bà là tượng thờ Quan Thánh và tượng Thiên Hậu. Ngoài ra, ở phía ngoài không gian hai bên điện thờ còn có tượng thờ Đức Di Lặc và Bồ Tát Quán Thế Âm.

3. Miếu Bà Hỏa Sóc Trăng: Cơ sở tín ngưỡng dân gian mang tính nhân văn sâu sắc

Việc cầu mong Thần Hỏa đem lại sự an lạc về tinh thần là một tín ngưỡng phản ánh một nhu cầu thực tiễn của người dân Sóc Trăng từ xa xưa đến nay nên người dân lập ngôi miếu thờ Bà Hỏa làm nơi để đến chiêm bái, cầu xin Thần lửa không gây tai họa. Hàng năm, đông đảo người Hoa và người Kinh và cả người Khmer đều đến bái xám (cúng viếng) Hỏa Đức Thánh Mẫu vào ngày vía là 24/3 âl, thời gian cao điểm mùa khô ở Sóc Trăng, cũng là thời điểm dễ xảy ra hỏa hoạn khi bất cẩn. Cho nên, việc đến cúng viếng tại miếu Bà Hỏa ngày nay không chỉ đơn thuần là nghi thức bái tế, cầu vọng quốc thái, dân an, tránh hỏa hoạn của người dân địa phương mà còn là sự nhắc nhở mọi người luôn đề cao việc “phòng cháy, chữa cháy” trong cuộc sống hàng ngày.

Chẳng những là nơi tín ngưỡng về mặt tinh thần, Miếu Bà Hỏa ngày nay còn là một cơ sở từ thiện có uy tín ở phường 4 và TP Sóc Trăng. Hàng tháng, 14 hộ dân nghèo trong phường 4 (được UBND phường xét chọn) đều đặn đến nhận gạo hỗ trợ 10 kg/hộ và hàng năm một số học sinh khó khăn trong phường cũng được Ban Trị sự Miếu tặng học bổng được trích từ quỹ từ thiện. Bên cạnh đó, Miếu còn có xe tang miễn phí, quan tài, đồ tẩm liệm… sẵn sàng giúp đỡ kịp thời cho những người nghèo khó qua đời và sẵn sàng làm các công tác từ thiện đột xuất khác của địa phương.

Vì thế, cho dù Hỏa Đức Tự là ngôi chùa không thờ Phật nhưng vẫn đáng là chỗ để mọi người đến chiêm bái để thỏa mãn nhu cầu tâm linh, nhắc nhở mọi người luônđề cao cảnh giác để phòng chống hỏa hoạn đồng thời là nơi có thể cưu mang, giúp đỡ những khó khan nhất thời cho nhiều phận đời khổ nghèo, cơ nhỡ trong cuộc sống bộn bề hôm nay.

https://dulich.petrotimes.vn/

TTXTDL Sóc Trăng